Мулоқот жараёнида аниқланишича, уларнинг иккитасида ов қуроли бўлган. Улар эгалигидаги эшакларга ортилган юклар холислар иштирокида кўздан кечирилганда эса қоплар ичида бир жуфт шоҳ, бир дона тоғ эчкисининг калласи ҳамда бўлакларга бўлинган гўштлар борлиги аниқланган. Ҳолат бўйича шу ернинг ўзида ҳужжатлар расмийлаштирилиб, ов қуроллари ашёвий далиллар сифатида олиб қўйилган.
1983 йилда ташкил этилган мазкур қўриқхонада 17 турдаги ҳайвонлар, 910 турдаги ўсимликдан 30 та тури Ўзбекистон “Қизил Китоб”ига киритилган. Ҳудуд махсус муҳофаза зонаси бўлгани боис, у ерда ов қилиш, чорва ўтлатиш ҳайвонот ва ўсимлик дунёсига катта зарар етказади. Бироқ айни дамдаги аҳвол бутунлай бошқача, ҳудудда минглаб чорва боқилмоқда. Ҳатто фуқаролар томонидан брокеньерлик ҳолатлари ҳам учрамоқда.
Қашқадарё вилояти атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармаси етакчи мутахассиси Шерзод Саломовнинг айтишича, Ҳисор давлат қўриқхонасида давлат экологик назорат рейдлари биринчи марта ўтказилаётгани йўқ. Айнан қизил сув бўлимида ўрганиш ишлари 2017 йилда бошланган. 2021 йилга қадар бўлган муддатда Ҳисор давлат қўриқхонасининг Қизил сув бўлимида фуқаролар томонидан бир неча минглаб чорва молларини ҳеч қандай қаршиликсиз давлат қўриқхонасига жойлаштириши оқибатида Ўзбекистон Республикасининг давлат мулки ҳисобланган табиат бойлиги, ноёб турдаги ўсимликлар ва ҳайвонот дунёсига жиддий зарар келтирмоқда.
Қўриқхона муҳофазага олинган ҳудуд. Бу ерда ҳайвонот ва наботот оламининг йўқ бўлиб кетишининг олди олинади. Қўриқхонада учрайдиган қор қоплони озиқланадаган бир бош тоғ эчкисининг отиб ўлдирилиши, шу ерда яшайдиган йиртқич ҳайвонларнинг озиқа занжирига ўз таъсирини кўрсатади. Чорва молларини боқилиши эса табиий ўсимлик дунёсини пайҳон қилади. Йўқ бўлиб кетишича сабаб бўлади. Натижада, ёввойи ҳайвонларнинг озиқа манбаи камаяди. Бу эса ўз-ўзидан ҳайвонларни йўқ бўлиб кетишига олиб келади.
Қўшимча олинган маълумотларга кўра, ҳар куни қош қорайган пайтда қўриқхона ҳудудида чорвасини боқиб юрган чўпонлар бир ерга тўпланар экан. Уларнинг ўзларини тутишларидан анча вақтдан буён шу ерда эканлигини англаш қийин бўлмайди. Сал нарида эса тошлардан қурилган ўчоқ ўт ёқилишга тайёрлигини кўриб, махсус муҳофаза ҳудудида ўт ёқиш ёки чорванинг бундай эркин юришининг кутилмаган оқибатларини эса тасаввур қилишнинг ўзи кишини хавотирга солади. Демак, масалага битта ташкилотнинг назорати камлик қилади. Ҳар ким ўзига юклатилган вазифани масъулият билан бажарса табиат ва инсон орасидаги мувозанатни асраб қолишга ҳисса қўшган бўларди.
Баҳринисо Мадумарова