Atrofimizga diqqat bilan nazar tashlasak, bugun barchamiz fan-taʼlim-ishlab chiqarishning faol ishtirokchisi bo‘lib, uning amaliy natijalaridan bahramand bo‘layotganimizni ko‘ramiz. Texnoparklar, robototexnika va mexatronika, IT texnologiyalar, muqobil energetika hamda biotexnologiya innovatsion loyihalar, startaplar keyingi yillarda rivojlanib, aholining har jihatdan qulay yashashi uchun xizmat qilib kelmoqda.
Avvallari fan-taʼlim-ishlab chiqarish o‘zaro bog‘lanmagan, uchala tizim o‘ta tarqoq holda ishlab kelar edi. Natijada, taʼlim tizimi tayyorlagan iqtidorli kadrlarning diplomlari tokchalarda changib bosib yotar, yoshlar oliy maʼlumotli bo‘lishiga qaramasdan ishsiz, ilm-fanning natijalari esa, qog‘ozda qolib ketar, ishlab chiqarishning natijadorligi past darajada edi.
Boz ustiga, iqtisodiyot taraqqqiyotining haqiqiy lokomotivi bo‘lgan injener, texnolog, agronom-mexanizator kabi muhim mutaxassislar kamayib ketib, bu kabi sohalar yo‘q bo‘lib keta boshlagan edi. Vaholanki, fan – taʼlim – ishlab chiqarish tizimlarining uzviy aloqadorligini taʼminlash har bir davlatning barqaror rivojlanishidagi muhim omil hisoblanadi.
So‘nggi yillarda mazkur omilga davlat darajasida eʼtibor berilib, fan-taʼlim-ishlab chiqarishda uzviy xalqa tiklanmoqda, xususan, klaster shaklida faoliyat yuritishi uchun barcha zarur shart-sharoit va imkoniyatlar yaratilmoqda. Ularning baʼzilarini misol keltirsak:
Birinchidan, Oliy taʼlim yurtlarining o‘quv jarayonlariga ishlab chiqarish korxonalarining malakali va tajribali mutaxassislari jalb qilinmoqda. O‘z navbatida, oliy taʼlim yurtlari talabalari, professor-o‘qituvchilari va ilmiy xodimlari ishlab chiqarish korxonalarida amaliyot va stajirovka o‘tishi tizimli yo‘lga qo‘yilmoqda.
Endilikda oliy o‘quv yurtlari iqtisodiyotdagi zamonaviy korxonalarni rivojlanish istiqbollaridan kelib chiqqan holda mutaxassislar tayyorlaydi. Talabalarning olayotgan nazariy bilimlari innovatsion hamkorlik asosida xuddi o‘sha korxonalarda amaliy tomondan mustahkamlanmoqda. Talabalar xuddi shu davrda o‘zlarini qiziqtirgan mavzularda innovatsion loyihalarni shakllantirish, yaratilgan ishlanmalarni korxonalar amaliyotga joriy etish va tijoratlashtirish faoliyatlarini amalda o‘rganishadi.
Ikkinchidan, ishlab chiqarish korxonalari xodimlariga bakalavriat va magistraturada o‘qish uchun tavsiyanoma berish orqali shartnoma to‘lovlarini ishlab chiqarish korxonalari tomonidan to‘lab berilishi ijobiy natijalar bermoqda. Buning mantiqiy davomi sifatida, korxonalar qoshida o‘quv markazlari ochilib, ularda xodimlar qayta tayyorlash va malakasini oshirish kurslarida o‘qishi yo‘lga quyildi. Alohida eʼtiborga loyiq omil shuki, iqtidorli talabalar uchun ishlab chiqarish korxonalarining stipendiyalari ham joriy etildi.
Uchinchidan, taʼlim, fan va ishlab chiqarishning o‘zaro sherikchiligi kadrlarni nazariy va amaliy tomonidan innovatsion qobiliyatlarini shakllanishiga asos bo‘lmoqda. Masalan, Fanlar akademiyasining 65 nafar akademiklari respublikaning 33 ta akademik litseylari, 27 ta kasb-hunar kollejlari, 29 ta oliy taʼlim muassasalariga biriktirildi. Bu endi ustozlar iqtidorli yoshlarni topish, ularni mutaxassisliklarga qiziqtira olish imkoniyati yaratildi.
Xulosa qilar ekanmiz, fan-taʼlim-ishlab chiqarishning klaster shaklida ishlashi iqtisodiy taraqqiyotning lokomotivi bo‘lgan injener, texnolog, agronom-mexanizator kabi mutaxassislarning sifat va son jihatdan ko‘payishiga, bu esa o‘z navbatida sanoatni yuqori malakali kadrlar bilan taʼminlashga, ilm-fan yutuqlarini ishlab chiqarishga to‘g‘ridan-to‘g‘ri tatbiq qilishga xizmat qiladi.
Feruza Usarova
O‘zR FA huzuridagi O‘zbekistonning eng yangi tarixi markazi diyektori v.b., siyosiy fanlar nomzodi, dotsent