Qozog‘istonning qadimiy muzeylaridan biri – A.Kasteyev nomidagi Davlat sanʼat muzeyida hayoti va ijodi O‘zbekiston bilan bog‘liq bo‘lgan qozoq rassomlarining noyob kartinalarini saqlamoqda. Bu to‘plam janr va uslub jihatidan juda rang-barangdir. Rassomlar o‘zlarining kartinalari va grafik suratlarida O‘zbekiston madaniyatining o‘ziga xosligini, beqiyosligini aks ettirganlar.
Muzeyning xorijiy sanʼat bo‘limi boshlig‘i Galina Sirlibayeva mazkur to‘plam haqida so‘zlab berdi. Shuningdek, u A. Kasteyeva nomidagi Davlat sanʼat muzeyida saqlanayotgan Markaziy Osiyo madaniy merosiga bag‘ishlangan illyustratsion kitob-albom muallifidir. O‘zbekiston madaniy merosini o‘rganish, saqlash va ommalashtirish bo‘yicha Butunjahon jamiyati ushbu kitobni nashr etish ustida ish olib bormoqda.
Galina Sirlibayevaning so‘zlariga ko‘ra, bugungi kunda muzeyda XX asr Qozog‘iston sanʼati mumtoz namoyandalariga aylangan 14 nafar mo‘yqalam ustasining asarlari saqlanmoqda. Ularning o‘zbek mavzusiga bo‘lgan qiziqishi turli janrdagi 68 ta asarda o‘z ifodasini topadi.
O‘zbekistonning tarixiy o‘tmishi, arxitektura yodgorliklarining ulug‘vorligi va betakrorligi, o‘zbek xalqining tabiati, turmushi va urf-odatlari qozoq rassomlarini ham o‘ziga tortadi. Asarlarning aksariyati 1960 yillarda yaratilgan.
– 1960 yillarda Qozog‘istonda grafika sanʼatining favqulodda gullab-yashnashi kuzatildi. Bu davrda mashhur ustaga aylangan ko‘plab rassomlar faol ishlay boshladilar, ular ham o‘z ijodida O‘zbekiston mavzusiga murojaat qildilar. Grafik to‘plam turli xil texnikalar bilan ajralib turadi. Ishlar linogravyura, yog‘och, monotip, litografiya, akvarel texnikasida bajarilgan. Misol tariqasida Andrey Dyachkinning “O‘zbekiston bo‘ylab” turkumini va taniqli grafik rassom Yevgeniy Sidorkinning “O‘zbek qizi portreti”ni keltirishim mumkin. Qozog‘istonning eng keksa grafik rassomi Valentin Antoshchenko-Olenev Xiva va Buxoroga bag‘ishlangan bir necha turkum linogravyuralar, shuningdek, “Buxoro xalq ko‘ngilochar o‘yinlari” turkumiga kiritilgan ajoyib asarlarni yaratdi. Qozoq akvareli bo‘yicha eng yirik usta Uke Ajiyev O‘zbekistonga bir necha bor tashrif buyurganini uning respublikaning qadimiy shaharlariga bag‘ishlangan keskin individual akvarel rasmlari tasdiqlaydi.
Qozog‘iston rassomlari O‘zbekistonning umumiy badiiy qiyofasini yaratishga o‘z hissalarini qo‘shdilar, ular anʼanaviy mavzularni yangi rakurslardan, o‘ziga xos individual talqinda ko‘rsatishga muvaffaq bo‘lishdi, – deydi Galina Sirliboyeva.
Davlat sanʼat muzeyi xorijiy sanʼat bo‘limi mudiri. A.Kasteyeva o‘zbek rassomlarining noyob asarlarini ham aytib o‘tdi. Shunday qilib, to‘plam O‘rta Osiyo respublikalari orasida eng ko‘p qamrovli va ko‘pmillatli hisoblanadi. U ijodiy shaxslarning keng doirasi va janr xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Bular portret va landshaft, natyurmort va tematik kompozitsiyalardir.
Muzeyda o‘zbek rassomlarining bir necha avlodlari mahorati deyarli to‘liq namoyish etilgan. Bular asli farg‘onalik bo‘lgan A.Volkov, O‘zbekiston SSR xalq rassomi bo‘lgan qozoq rassomi O‘.Tansiqboyev, yoshligidan Toshkentda yashagan N.Qoraxon, 1927 yilda 15 yoshida Samarqandga ko‘chib kelgan Sh.Axmarovning turli yillardagi rasmlaridir. Keksa avlod estafetasini 1950-1960 yillardayoq sanʼat sohasiga kelgan rassomlar – R. Ahmedov, B. Boboyev, V. Burmakin, Yu. Taldikinlar davom ettirdilar.
Bu noyob rasmlarning barchasi yaqin kunlarda “O‘zbekiston madaniy merosi jahon to‘plamlarida” turkumidagi “Abilxon Kasteyev nomidagi Qozog‘iston Respublikasi Davlat sanʼat muzeyi to‘plami” nomli yangi illyustratsiyali kitob-albomda chop etiladi. Taʼkidlanganidek, kitob muallifi muzeyning xorijiy sanʼat bo‘limi boshlig‘i Galina Sirlibayevadir.
– “O‘zbekiston madaniy merosi jahon to‘plamlarida” kabi keng ko‘lamli xalqaro loyihada ishtirok etish taklifi uchun minnatdorlik bildiramiz. Bu bizga o‘zbek ijodkorlari merosini chuqur o‘rganish, ularning har biri ijodining o‘ziga xos xususiyatlarini his qilish, ushbu ajoyib to‘plamni yaratish yo‘llarini izlash va tahlil qilish imkonini berdi, – deydi kitob-albom muallifi.
O‘zbekiston madaniy merosini o‘rganish, saqlash va ommalashtirish bo‘yicha Butunjahon jamiyati raisi Firdavs Abduxoliqov A.Kasteyev nomidagi Davlat sanʼat muzeyi to‘plami haqidagi jild “Markaziy Osiyo durdonalari” turkumidagi kitob-albomlar qatoriga kiradi. Ushbu nashrlar Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston va Afg‘oniston muzeylaridagi to‘plamlarga bag‘ishlanadi.
– Butunjahon jamiyati Markaziy Osiyo xalqaro instituti bilan hamkorlikda “Markaziy Osiyo durdonalari” turkumi ustida ishlamoqda. Taklif va tashabbuslarni amalga oshirish bo‘yicha yo‘l xaritasi O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining uchinchi maslahat yig‘ilishida eʼlon qilingan. Geografik yaqinlik tufayli mamlakatlarimiz madaniy taraqqiyotida ko‘plab aloqa ildizlariga ega. Savdo va boshqa turdagi munosabatlar natijasida O‘rta Osiyo mamlakatlari muzeylari O‘zbekiston hududida yaratilgan sanʼat ashyolarining saqlovchisiga aylandi. Shu bilan birga, o‘tmishda bizning hududlarimiz bir xil davlat tuzilmalari tarkibida bo‘lgan. Hozirda mulkdor davlatlar merosiga aylangan ana shunday davr yodgorliklari tarixiy o‘tmish chegaralar va madaniyatlar mushtarakligidan dalolat bermoqda o‘quvchilarimiz uchun ham qiziqish uyg‘otmoqda, – deydi Firdavs Abduxoliqov.