Turkiyada 14 may kuni o‘tkaziladigan saylovlar uchun ortga sanoq boshlandi. Saylovchilar uchun eng muhim masala — iqtisod. Ammo migrantlar inqirozi nafaqat jamoatchilik, balki hokimiyat uchun kurashayotgan siyosiy partiyalar uchun ham o‘ta muhim hisoblanadi.
So‘nggi o‘n yilda Suriyadagi urushdan qochgan odamlarning mamlakatga oqimi keskin oshdi. Ko‘pchilik Turkiyani kesib o‘tib, Yevropaga yetib borishga urinadi. Ammo millionlab odamlar shu yerning o‘zida qolib ketmoqda. Ayrim so‘rovlar shuni ko‘rsatadiki, xorijliklar soni ko‘paygan sari immigratsiyaga qarshi kayfiyat ham ortgan. Demak, immigratsiya saylovlarda dolzarb mavzuga aylangan va bu Yevropa Ittifoqiga ham taʼsir qilishi mumkin.
Milliy alyans muxolifat bloki 2 yil ichida 2 million suriyalikni vataniga jo‘natishga vaʼda berib, ovozlarni qo‘lga kiritishga umid qilmoqda. 2023 yil mart oyi holatiga ko‘ra, Turkiyada vaqtinchalik himoya ostida ro‘yxatga olingan suriyalik qochqinlar soni 3 447 837 nafarni tashkil qiladi. Ayni paytda migratsiya siyosati tarafdorlari tomonidan qattiq tanqidga uchragan prezident Rajab Toyyib Erdog‘an har ikki tomonni tinchlantirishga harakat qilmoqda. O‘tgan yili u o‘z hukumati 1 million suriyalikni ixtiyoriy ravishda qaytarib yuborish sxemasi ustida ishlayotganini maʼlum qilgandi. Biroq bir necha kundan keyin u “Biz ularni bu yerdan hech qachon quvib chiqarmaymiz. Eshiklarimiz ochiq. Biz ularni uyda kutib olishda davom etamiz va qotillar oldida tiz cho‘ktirmaymiz”, degan.
Saylovdan besh oy oldin esa Erdog‘an yarim milliondan ortiq suriyalik vataniga qaytishga qaror qilganini eʼlon qilib, ixtiyoriy qaytish «tezlashayotganini» aytdi. Muhojirlar Anqara va Yevropa Ittifoqi o‘rtasidagi savdo-sotiq mavzusiga aylandi. 2016 yili Yevropa Ittifoqi va Turkiya o‘rtasida qochqinlar bo‘yicha kelishuv imzolangan, uning maqsadi Gretsiyaga noqonuniy yo‘llar bilan kirgan odamlarni Turkiyaga qaytarib yuborish orqali muhojirlar oqimini to‘xtatish edi. Buning evaziga Bryussel Anqaraga suriyaliklarni joylashtirish, shuningdek, turk fuqarolari uchun viza rejimini liberallashtirish uchun 6 mlrd yevro ajratishga vaʼda berdi.
Tahlilchilarga ko‘ra, Turkiya uchun eng real yechim qochqinlarni quvib chiqarishdan ko‘ra ulardan fevral oyidagi dahshatli zilziladan keyin qayta qurish uchun foydalanish bo‘ladi. 2017 yili suriyaliklarning 32 foizga yaqini uchinchi davlatga joylashishni xohlasa, 2021 yili bu raqam 64 foizga oshgan.
Saylov natijalari qanday bo‘lishidan qatʼiy nazar migratsiya keyingi yillarda nozik masala bo‘lib qolishi mumkin. G‘arb davlatlari muhojirlarni qo‘shni davlatlarga deportatsiya qiladi, qo‘shnilar esa ularni o‘z mamlakatlariga jo‘natadi.
Muxolifat bloki saylovoldi tashviqoti davomida Turkiyadagi muhojirlar inqirozini to‘rt bosqichli hal qilish yo‘lini belgilab berdi. Birinchidan, u mamlakat qo‘shnilari bilan tinchlik o‘rnatishga va Suriya hukumati bilan “muzokara stoliga o‘tirishga” harakat qilmoqchi. Yangi hukumatning birinchi ustuvor vazifasi Yevropa Ittifoqining migratsiya va chegara siyosatiga qarshi inson huquqlari tamoyillariga asoslangan tanqidiy va kuchli diplomatiya qurish bo‘lishi kutilmoqda.
Erdog‘anning partiyasi hali o‘zining saylovoldi dasturini eʼlon qilmadi. Biroq uning Suriya bilan muzokaralar olib borish istagi va suriyaliklarni joylashtirish harakatlari kampaniyaning asosiy elementlari hisoblanadi.
2019 yili Erdog‘an minglab muhojirlarni Gretsiya chegarasiga olib borib, agar xalqaro yordam kelmasa va Yevropa Ittifoqi uning Suriyaga harbiy aralashuvini tanqid qilishda davom etsa, ko‘proq muhojirlar yuborilishi haqida ogohlantirgandi.
