Украина қарши ҳужумнинг ҳал қилувчи босқичига ўтди

 

Икки ярим ой олдин Украина жанубида бошланган Украина қуролли кучларининг қарши ҳужуми август ойининг ўрталарида ҳал қилувчи босқичга ўтди. Агар илгари Украина қўшинлари Днепр, Запорожье жануби ва Бахмутда турли йўналишларда нисбатан кичик кучларни жангга ташлаган бўлса, энди қўмондонлик, шубҳасиз, иккита асосий йўналишни ўзи учун аниқлаб олди. 

 

Украина Қуролли Кучларининг асосий зарбаси Запорожье вилоятида, Орехов шаҳридан жанубда, Токмак шаҳри йўналишида амалга оширилмоқда ва агар муваффақиятли бўлса, улар Мелитополга етиб боради. Ушбу операцияни Украина денгиз пиёдалари корпусининг ҳужуми - Запорожье ва Донецк вилоятлари чегарасидаги Велйка Новоселка қишлоғидан жанубда қўллаб-қувватламоқда. 

 

Украина Қуролли Кучларининг катта захираларини ишга тушириш Россия мудофаасидаги инқирозга олиб келди. Бироқ, руслар учун вазият ҳали кескин эмас. Бундан ташқари, руслар ҳатто Украина ҳужумидан унумли фойдаланишлари мумкин — агар руслар Украина томонидан захирада ушлаб турилган қўшинлар жангга ташланганда уларни яксон қилса. Бироқ, бу назария — ҳақиқат эса одатда анча мураккаброқ. Экспертлар нега Киев ҳали ҳам ҳужум мақсадларига эриша олмагани ва уруш яна боши берк кўчага етиб келди, дейиш мумкинми ёки йўқлигини аниқ тушунтириб берди.

 

Украина Қуролли Кучлари деярли барча захираларини жанговар ҳаракатларга ташлаганини қаердан билиш мумкин?

 

Қисқа жавоб: очиқ манбалардан. Урушаётган иккала томондагиларнинг фикрига кўра, қарши ҳужумнинг умумий манзараси қуйидагича кўринади:

 

• Июнь ойидан бери Россиянинг Украина жанубидаги позицияларига 9-армия корпуси қўшинлари томонидан ҳужум уюштирилди. Пентагоннинг баҳорда сизиб чиққан маълумотларига кўра, бу корпус Украина Қуролли Кучларининг ёзги кампанияси учун Ғарбда махсус тайёрланган бригадалардан тузилган;

• 9-корпуснинг кучлари бугунги кунда жанг майдонида қолмоқда — аммо ҳозир уларга 2023 йилда яратилган 10-корпуснинг бригадалари ҳамроҳлик қилмоқда. Бундан ташқари, 10-корпус, эҳтимол, операцияда иштирок этган инсон ресурслари бўйича 9-корпусдан устундир.

• Ушбу корпуснинг бирлашган кучлари 50 минг кишидан иборат катта гуруҳга кирди. У Орехов шаҳридан тахминан 15 километр жанубда - Запорожье вилоятининг Работино ва Вербове қишлоқлари оралиғида фронтнинг тор қисмида олдинга силжиди.

• 70 километр шарқда - Великая Новоселка қишлоғи ҳудудида (Россия Мудофаа вазирлигида бу ҳудуд Времевский тўсиғи деб аталади) - Украина Қуролли Кучларининг иккинчи йирик гуруҳи ҳужумга ўтмоқда. Июль ойининг охиридан бери бу ҳудудда бир нечта захира бригадалари жангга киритилди ва Украина кучларининг умумий сони тахминан 30-35 минг кишига баҳоланиши мумкин.

 

Украина захиралари жангга киритилгандан кейин воқеалар қандай ривожланмоқда?

 

Орeҳовское йўналиши

 

• Июль ойининг охирида, Орехов жанубидаги кучайтирилган Украина гуруҳи бир неча километр чуқурликдаги «кулранг зонани» енгиб ўтишга муваффақ бўлди, бу ерда уларни кўплаб миналанган майдонлар ва танкга қарши ракета тизимларидан иборат Россия армиясининг ноёб кичик истеҳкомлари кутиб олди. Юриш захиралар томонидан таъминланди: Натижада Украина Қуролли Кучлари янги киритилган жанговар бригадалар кучлари билан Работино ва Вербов ўртасидаги миналанган майдонларни ёриб ўтишга муваффақ бўлди.

• Нисбатан муваффақиятнинг муҳим омили Украина артиллерия бригадаларининг иши бўлиб, улар рус артиллериясининг самарадорлигини Россиянинг орқа томонига ўқ узиш орқали камайтиришга муваффақ бўлишган. Бундан ташқари, фронтни орқага суриб, Украина Қуролли Кучлари таъминот ва мустаҳкамлаш йўлларини Россия вертолётларининг отишмасидан ҳимоя қилишга муваффақ бўлди, улар илгари Украина орқа қисмидаги транспорт воситалари ва зирҳли транспорт воситаларини (бошқариладиган ракеталар билан) хавфсиз тарзда ўққа тутди. 8-10 километр). Бунга мисол қилиб 17 август куни Россиянинг Ка-52 ҳужум вертолёти, афтидан, Украинанинг орқа қисмидаги жиҳозларга ҳужум қилмоқчи бўлиб, Работино яқинида, Россия Қуролли Кучлари томонидан назорат қилинадиган ҳудудда, фронтдан атиги уч ярим километр узоқликда уриб туширилганини айтиш мумкин.

• Бироқ, июль ойининг охири — август ойининг бошларида Украина Қуролли Кучлари бригадалари техникада яна оғир йўқотишларга учрагандан сўнг, Украина қўшинлари сезиларли муваффақиятларга эриша олмади. Украина Қуролли кучлари Работинонинг шимоли-шарқий чеккасида мустаҳкамланди, бироқ қишлоқнинг шимоли ва жанубидан ўтган Россия мудофаасининг биринчи мустаҳкамланган чизиғини ҳали тўлиқ бузиб ўта олмади.

• Россия қўмондонлиги мунтазам бўлинмаларни силжиш зонасига ўтказишга шошилмаяпти (фақат мобилизация қилинганлардан ташкил топган янги алоҳида «ҳудудий» полклар ижтимоий тармоқлардаги ҳисобот ва хабарларда пайдо бўлади). Эҳтимол, агар керак бўлса, РФ Қуролли Кучлари жанубга Работино ва ёки Вербовоэдан - Новопрокоповка ва Сладкая Балка қишлоқлари ҳудудидаги иккинчи мудофаа чизиғига ўтишга тайёр.

• Шу билан бирга, Россия қўшинларининг аниқ мақсади бор - ҳар бир мудофаа чизиғида Украина Қуролли Кучлари бригадаларининг техникасига максимал йўқотишлар бериш, бу Украина томонининг ҳужум салоҳиятини камайтириши керак.

 

Великоновоселковское йўналиши (Времевский тўсиғи)

 

• Август ойи бошида Украина Қуролли Кучларининг кучайтирилган гуруҳи Нам Яли дарёсининг иккала қирғоғидаги яна иккита қишлоқни - Старомаёрское ва Урожайноени кетма-кет озод қилди. Энди Украина кучлари Приютное қишлоғини озод қилишга ва жанубга, Старомлйновкадаги Россия Қуролли Кучларининг асосий мудофаа чизиғигача жанг қилишга ҳаракат қиладилар.

• Ушбу муваффақиятлар учун Украина қўшинлари ҳам катта нарх тўлашди: ижтимоий тармоқларда эълон қилинган видеолардан кўриниб турибдики, улар Старомаёрский ва Урожайний яқинида кўплаб йўқотишларга учраган.

 

Кўриниб турибдики, Украина Қуролли Кучлари секин ва оғир йўқотишлар эвазига олдинга силжиши мумкин бўлган тактик муаммолар ҳал қилинмаган. Россия мудофаасини бир неча километр жанубга суриш учун Украина қўмондонлиги июль ойининг охири - август ойининг бошларида, эҳтимол, Россия мудофааси тубида ютуқни ривожлантириш учун мўлжалланган захираларни жангга ташлаши керак эди. Аммо рақамли устунлик ҳали ҳал қилувчи муваффақиятга олиб келмади. Ва Украина Қуролли Кучларида бошқа катта захиралар қолмади.

 

Нега Украина бундай қийинчиликларга дуч келди? 

 

Тактик қийинчиликлар

 

• Рус артиллериясини йўқ қилмасдан ва ҳудудни миналардан тозаламасдан, зирҳли техникалар билан Россия позицияларини ёриб ўтишга уринишлар муваффақиятсизликка учради. Ушбу тактика 2022 йил сентябрь ойида Харков вилоятидаги заиф мудофаага қарши ишлаганди, бироқ айни пайтда Херсон яқинидаги Днепрнинг ўнг қирғоғида ҳозирча ўхшамади. 

• Июль ойидан бошлаб Украина Қуролли Кучлари ўз ёндашувларини ўзгартирди: Украина артиллерияси Ғарб тизимларининг диапазони ва бошқариладиган Ғарб ракеталарининг аниқлиги, шунингдек, разведка самарадорлигидан фойдаланиб, Россия гаубицалари ва бир нечта ракеталарни йўқ қилишга ҳаракат қилди. Россия Федерациясининг 58-армияси қўмондони Иван Попов истеъфога чиққанидан кейин қўл остидагиларга йўллаган мактубида таъкидлаганидек, жанубдаги рус армияси «аккумуляторга қарши курашда» ютқазмоқда. Июль ойида Украинадаги фронтга (шу жумладан Запорожье вилоятига) ташриф буюрган Карнеги жамғармасининг катта илмий ходими Майкл Кофманнинг фикрича, Украинанинг жанубдаги Қуролли Кучлари тўп артиллериясида устунликка эришди.

 

Шунга қарамай, рус артиллериясини тўлиқ йўқ қилишни иложи бўлмади. Бу қисман тадқиқотчиларининг фикрига кўра, сўнгги ойларда рус артиллериясининг сифати ва аниқлиги билан боғлиқ муаммолар қисман ҳал қилингани билан боғлиқ. Шунингдек, бошқа нарсалар қаторида Украина гаубицаларига қарши курашиш учун Lanset узоқ масофали камикадзе дронларидан самарали фойдаланилмоқда. Украина ҳужуми бошланганидан бери РФ Қуролли Кучлари Lanset зарбаларининг 250 га яқин видеоларини нашр этди, уларнинг ярмидан кўпида нишон аниқ артиллерия тизимлари бўлган.

 

• Украина бўлинмалари душман ўқлари остида яна ва яна миналанган майдонларни енгиб ўтишлари керак: улар нафақат артиллерия, балки танкга қарши ракета экипажлари, вертолётлар ва камикадзе дронлари - Lanset ва қўлбоола дронлар томонидан ўққа тутилади.

• Шу билан бирга, Украина дронларидан (чоп этилган видеолар сонига қараб) аввалги ойлардагидек фаол тарзда фойдаланиш камайганини кўриш мумкин. Эҳтимол, бу РФ Қуролли Кучларининг электрон уруш воситаларининг самарадорлиги билан боғлиқ. Бироқ, бу ҳақда жиддий далил йўқ - фақат Украина дрон операторларининг Россия электрон уруши ва электрон уруши самарадорлиги ҳақида шикоятларини келтириш мумкин.

 

Эндиликда Украина армиясининг янги ҳужумлари Россия мудофаасини заифлаштириш орқали қулашига олиб келиши мумкин. Фақат шу йўл билан Украинанинг бутун ҳудуди озод қилиниши мумкин. Назарий жиҳатдан буни бир зарба билан амалга ошириш мумкин бўлган ягона жой - бу мамлакат жануби. Азов денгизига чиқиш Украина Қуролли Кучларига энг йирик рус гуруҳини мағлуб этишга, Қримни изоляция қилишга ва Мариупол вилоятида - Россия чегарасигача катта аҳоли пунктлари бўлмаган йўналишда янги фронт очишга имкон беради. Бу эса ўз навбатида қўшинларнинг олдинга силжишига ёрдам беради.

 

Шундай қилиб, ҳар икки томон, агар жанг майдонида ғалаба қозонишни истаса, душманнинг яхши тайёрланган мудофааси орқали ҳужум қилиш зарурати билан дуч келди: Донбасс марказидаги РФ Қуролли Кучлари, мамлакат жанубидаги Украина Қуролли Кучлари, у эрда рус армияси тахминан тўққиз ой давомида ҳужумни қайтаришга тайёрланди.

 

Украина Қуролли Кучларининг ҳужуми ниҳоят муваффақиятсизликка учрадими?

 

Йўқ. Ажабланарлиси шундаки, Украина учун 2022 йил кузида Изюмдаги каби операцияларга уринишдан кўра, «қирилиш» жангги муваффақиятли бўлиши мумкин. Захира йўқлигига қарамай, Украина Қуролли Кучлари ҳали ҳам Россия мудофаасини йўқ қилиш имкониятига эга.

 

РФ Қуролли Кучларининг Украина жанубида захиралари (шу жумладан мобил - денгиз пиёдалари корпуси ва ҳаво-десант кучларининг бригадалари ва полклари) мавжуд. Бироқ, бу захиралар жудаям кичикдир. Шу билан бирга, фронтни ҳимоя қилаётган қўшинларга аллақачон қаттиқ зарба берилган:

 

• Орехово жанубидаги мудофаада қатнашган рус бўлинмалари — 58-армиянинг 42-моторли милтиқ дивизиясининг 70, 71 ва 291-мотомобил полклари жанг қилмоқдалар ва йўқотишларга дучор бўлмоқдалар (айниқса Украина Қуролли Кучлари асосий кучга етиб келганидан кейин) Работино ва Вербов ўртасида уларни қўллаб-қувватлаган 810-денгиз пиёдалари бригадаси июль ойидан бери фаол жангларда қатнашмоқда. Работино ва Вербовоега сафарбар қилинганлардан тузилган кучсиз «ҳудудий» полклар қўшимча куч сифатида келади. Ваҳоланки, жангга киритилган Украина захиралари ҳали катта йўқотишларга дучор бўлмаган.

• Украина Қуролли Кучларининг Времевский тоғлари базасида ҳужумларини тўхтатишга уринаётган қўшинлар ҳам чарчаган. Шунингдек, у ерда захиралар мавжуд (5-танк бригадаси, Тинч океан флотининг 155-денгиз бригадаси), улар Старомлйновкада Украина ҳужумини тўхтатишга ҳаракат қилиши мумкин, аммо уларнинг сони етарли бўладими ёки йўқми номаълум.

 

Каттароқ рус захиралари мамлакат жанубида эмас, балки шимолда жойлашган. У ерда — Кременнаядан Купянскгача бўлган ҳудудда - Россия Федерацияси Бош штаби ўзининг ҳужумини уюштиришга ҳаракат қилмоқда. Россия қўшинлари — ҳозирча нисбатан кичик кучлар билан — Купянск томон олдинга силжимоқда. Аниқроғи, унинг Оскол дарёсининг шарқий қирғоғида жойлашган қисмида (шаҳарнинг кўп қисми қарама-қарши қирғоғида жойлашган). Купянск яқинидаги Оскол устидан ўтиш жойлари қўлга олинса, РФ Қуролли Кучлари Осколнинг шарқий қирғоғида - Харков, Луганск ва Донецк ҳудудларида Украина Қуролли Кучларининг бутун гуруҳи учун таъминотни сезиларли даражада мураккаблаштиради.

 

Бироқ, Россия ҳужуми тўлиқ муваффақиятга эришган тақдирда ҳам (бу ҳозирча даргумон бўлиб туюлади), у Украинани октябрь-декабрь ойларида озод қилинган ҳудуднинг фақат бир қисмидан маҳрум қилади. Энг ноқулай сценарийда Украина Қуролли кучлари ғарбда Оскол дарёси ва жанубдаги Северский Донетсидан орқага чекинади. Бу ушбу сектордаги фронтни барқарорлаштириши ва душман кучларини бошқа йўналишларда жанг қилиш учун бўшатиши мумкин (худди ноябрь ойида Херсон вилоятида Днепр икки қўшинни бўлиб ташлаганида бўлгани каби). Бу урушнинг натижасини ҳал қилмайди: Украина Қуролли Кучларининг шимолда катта сув тўсиқлари орқасига чекиниши, ҳатто бу содир бўлган тақдирда ҳам, РФ Қуролли Кучларини Донбассни эгаллашга яқинлаштирмайди.

 

Шунингдек, жанубда эмас, шимолда катта захиралардан фойдаланиш жуда хавфли кўринади. Россия қўмондонлиги шимолда амалиёт ўтказаётган бўлсада, жанубда мудофаа учун етарли кучга эга бўлмаслиги мумкин. Янги пиёдалар ва жиҳозлар билан тўлдирилмаган ҳолда, ҳатто Работино жанубидаги ва Старомлйновкадаги муҳандислик-кучли асосий мудофаа чизиғи ҳам Украина қўшинларини ушлаб туролмаслиги мумкин.

 

Мудофаа инқирози шароитида қўшинларнинг шимолдан жанубга тез ҳаракатланиши ва уларнинг жангга кириши қийин бўлади: уларни Қрим ёки Мариупол орқали олиб ўтиш керак бўлади. Бундан ташқари, қўмондонликни ташкил қилишда ҳам қийинчиликлар пайдо бўлиши мумкин.

 

Украиналикларнинг қарши ҳужуми қандай тугаши мумкин?

 

Ҳозирча уруш яна боши берк кўчага кириб қолиш эҳтимоли юқори. Ҳозирги вазиятда энг мумкин бўлган сценарий шундаки, Украина Қуролли Кучлари жанубдаги Россия мудофаасини бузиб ўтолмайди, гарчи улар РФ Қуролли Кучлари бўлинмаларини орқага сурсалар ҳам. Ўз навбатида, Россия Бош штаби шимолда сезиларли муваффақиятга эриша олмайди.

 

Куз ва қишда Россия Қуролли Кучлари яна ҳужумга ўтиши мумкин: бунинг учун кўнгиллилардан ташкил топган янги тезкор тузилмалар йил давомида тайёрланди (Узоқ Шарқдаги армия ва Россиянинг жанубидаги армия корпуси). Кўнгиллилардан йирик жанговар тузилмаларни ташкил этиш бўйича олдинги уринишлар муваффақиятсизликка учради (масалан, 2022 йил ёзида яратилган 3-армия корпуси Россия Қуролли Кучларининг кузда Харков яқинидаги мағлубиятидан кейин ғойиб бўлди). Кўнгиллилар армияси ва корпуси ва бошқа янги бўлинмалар муваффақиятсизликка учраган тақдирда, Кремль янги сафарбарликка мурожаат қилиши мумкин.

 

Украина эса АҚШ ва Европа Иттифоқидан янги қурол-яроғ олишга интилади. Ҳозирча Ғарбда Киевга кенг кўламли ҳарбий ёрдам кўрсатишга қарши бўлганлар ҳарбий ёрдамни нафақат тўхтата олмади, балки етказиб беришни ҳам секинлаштира олмади. Бироқ, НАТО мамлакатлари расмийларига «муросавий ечим» тарафдорларининг босими кучаяди ва шунинг учун Украина ва Ғарб коалицияси учун Россияга нисбатан ресурслар устунлигини англаш қийин бўлади.