Хитойнинг қарийб 40 йил давом этган ва мамлакатни дунёнинг энг йирик иқтисодларидан бирига айлантирган иқтисодий ўсиши якунига етди, деб ёзади The Wall Street Journal (WSJ) иқтисодий кузатувчилари Линглинг Вей ва Стелла Йифан Хие.
Журналистларнинг қайд этишича, ўнлаб йиллар давомида иқтисодиётнинг тикланиши Хитой расмийларига заводлар, осмонўпар бинолар ва йўллар қурилишига сармоя киритиш имконини берди. Ушбу модель Хитойни қашшоқликдан чиқариб юборган ва экспорт қобилияти бутун дунёга тарқалган глобал гигантга айлантирган фавқулодда ўсиш даврини келтириб чиқарди.
Бироқ, бугунги кунда бу иқтисодий модель ўзини тугатди, дейди таҳлилчилар. Улар Пекинда ўз инфратузилмасини кенгайтириш имкониятлари тугаб бораётганини, Хитойнинг айрим қисмларида кўприклар ва аэропортлардан тўлиқ фойдаланилмагани, миллионлаб хонадонлар бўм-бўш қолгани, инвестиция даромади кескин пасайганини таъкидламоқда.
«Муаммо белгилари нафақат Хитойнинг иқтисодий маълумотлари, балки чекка вилоятларда, шу жумладан жануби-ғарбий Юннанда ҳам кўринади. Мамлакатда коронавирус чекловлари бекор қилинганига қарамай, расмийлар яқинда учта футбол майдонига тенг бўлган янги карантин объектини қуриш учун миллионлаб доллар сарфлашини айтди», — деб ёзади журналистлар.
Кераксиз сарф-харажатлардан ташқари, Хитой иқтисодиёти ноқулай демографик вазият ва АҚШ ва унинг иттифоқчилари билан «кенгайиб бораётган тафовут»га дуч келмоқда, бу эса мамлакатга хорижий сармоя киритилишига ҳам таҳдид солмоқда. «Бу нафақат иқтисодий заифлик даври, балки узоқ даврнинг охири бўлиши мумкин», деб таъкидлайди WSJ муаллифлари.
Газета Халқаро Валюта Жамғармаси маълумотларига таяниб, Хитойнинг яқин йиллардаги ЯИМ ўсиши 4 фоиздан паст бўлишини тахмин қилмоқда, бу сўнгги 40 йилликдаги суръатининг ярмидан камини ташкил қилади. Шунингдек, Лондонда жойлашган Capital Economics маълумотларига кўра, Хитойда ўсиш тенденцияси 2019 йилдаги 5 фоиздан 3 фоизга пасайди ва 2030 йилда тахминан 2 фоизга тушади, деб ҳисоблайди. WSJ таъкидлашича, бу суръатда Хитой Си Цзиньпиннинг 2020 йилдаги 2035 йилгача иқтисодий ўсиш ҳажмини икки баравар ошириш мақсадини қўлдан бой беради.
Бу Хитойнинг ўрта даромадли ривожланаётган бозордан чиқишини қийинлаштиради ва Хитой ҳеч қачон дунёнинг энг йирик иқтисодиёти, Пекиннинг узоқ йиллик амбицияси сифатида АҚШни ортда қолдирмаслигини англатиши мумкин.
WSJ томонидан интервью олган баъзи иқтисодчиларнинг фикрича, Хитойда иқтисодий ўсишнинг секинлашиши Японияда 1990 йиллардан бери бошдан кечираётган турғунликка ўхшаш узоқ давом этадиган турғунликка айланиши мумкин.
Иқтисодчиларнинг фикрига кўра, Хитойнинг иқтисодий муаммоларининг энг аниқ ечими истеъмол харажатлари ва хизмат кўрсатиш соҳаларига ўтиш бўлади, бу эса АҚШ ва Ғарбий Европага ўхшаш мувозанатли иқтисодиётни яратишга ёрдам беради. Жаҳон банки маълумотларига кўра, уй хўжаликлари истеъмоли Хитойда ЯИМнинг атиги 38 фоизини ташкил қилади, бу АҚШдаги 68 фоизга нисбатан нисбатан паст.
Бугунги кунда Хитой иқтисодиёти қарзга ботиб ишлашда давом этмоқда, дея қайд этади газета. Халқаро банк маълумотларига кўра, жами қарз, жумладан, турли даражадаги ҳукумат ва давлат компанияларининг қарзи 2022 йил ҳолатига кўра Хитой ялпи ички маҳсулотининг қарийб 300 фоизигача кўтарилиб, АҚШ даражасидан ошиб кетди ва 2012 йилдаги 200 фоиздан камроқ ўсди.