“Ayollarga nisbatan zo‘ravonlikka qarshi o‘n olti kunlik faollik” kampaniyasi doirasida “Ayollar ovozi: zo‘ravonlikdan tiklanishgacha” nomli yangi keng qamrovli tadqiqot hisobotining natijalari e’lon qilindi. Unda mamlakatning barcha hududlaridan turli ko‘rinishdagi oilaviy va genderga asoslangan zo‘ravonlikni boshdan kechirgan 867 nafar ayolning tajribalari umumlashtirilgan.
Ijtimoiy himoya milliy agentligi huzuridagi Ijtimoiy siyosat laboratoriyasi tomonidan o‘tkazilgan tadqiqot zo‘ravonlik turlari, uning psixologik oqibatlari, yordam olish imkoniyatlari hamda mavjud himoya mexanizmlarining samaradorligini batafsil tahlil etadi. Ma’lumotlarga ko‘ra, O‘zbekistonda ayollarga nisbatan zo‘ravonlik ko‘pincha uzoq davom etuvchi, takrorlanadigan va ko‘p qirrali xususiyatga ega.
Hisobotda qayd etilishicha, jabrlanganlarning katta qismi uzoq muddat davomida himoyaga murojaat qilmagan. Ayollarning qariyb 69 foizi himoya buyrug‘iga ariza topshirishdan oldin yillar davomida zo‘ravonlikka duch kelganini bildirgan. 70 foizdan ortig‘i esa sheriklar tomonidan muntazam zo‘ravonlik sodir etilganini aytgan.
Tadqiqot natijalari 23 foiz ayol hayot uchun xavfli tahdidlarga duch kelganini — bo‘g‘ib o‘ldirishga urinishlar yoki pichoq bilan hujumlar kabi holatlar kuzatilganini ko‘rsatadi. Jabrlanganlarning taxminan 20 foizi muntazam jinsiy majburlashni boshdan kechirgan.
Psixologik oqibatlar ham jiddiy bo‘lib, ishtirokchilarning deyarli to‘rt nafardan uchtasi so‘nggi bir oyda kuchli stress, asabiylashish yoki depressiya alomatlarini qayd etgan. Ayrim ayollarda umidsizlik kuchaygani, har beshinchi ishtirokchi esa o‘z joniga qasd qilish fikrlari mavjudligini bildirgan.
Tadqiqotning alohida bo‘limi zo‘ravonlik mavjud oilalarda yashovchi bolalar ahvoliga bag‘ishlangan. Ayollarning 63 foizi farzandlari kamida bir marta, ayrim holatlarda esa deyarli har kuni zo‘ravonlikka guvoh bo‘lganini ta’kidlagan. Mutaxassislar bunday holat ikki avlodga birdaniga zarar yetkazishi mumkinligini qayd etadi.
Moliyaviy qaramlik ham muhim omil sifatida ajralib turadi. Har to‘rt ayoldan biri o‘z daromadiga ega emas, har uchinchisi mavjud daromadlarini mustaqil boshqarmaydi. Bu esa zaiflikni kuchaytiradi va xavfli munosabatlardan chiqishni qiyinlashtiradi.
Shu bilan birga, mavjud qo‘llab-quvvatlash tizimi ijobiy baholangan. Ayollar himoya buyurtmalari, tez yordam xonalari va reabilitatsiya markazlarini samarali vosita sifatida e’tirof etgan. Himoya buyrug‘ini olganlarning aksariyati zo‘ravonlikning to‘xtagani yoki kamayganini bildirgan. Reabilitatsiya markazlari psixologik yordam, huquqiy maslahat va xavfsiz boshpana taqdim etgan. Taxminan 5 foiz ayol zo‘ravonlikka qaytmaslik qaroriga aynan reabilitatsiya sabab bo‘lganini aytgan.
Tadqiqot mualliflari zararli ijtimoiy me’yorlarning saqlanib qolayotganini ham ta’kidlagan. Tenglik tarafdori bo‘lishiga qaramay, jamiyatda erkakning oiladagi ustun rolini oqlovchi qarashlar mavjud. So‘rovda qatnashgan ayollarning 27 foizi ayrim zo‘ravonlik holatlarida jabrlanganlarni qisman ayblaganini bildirgan.
Hisobotda zo‘ravonlikni erta aniqlash choralarini kuchaytirish, ayollarning iqtisodiy mustaqilligini oshirish va zo‘ravonlikni qo‘llab-quvvatlovchi stereotiplarni o‘zgartirish bo‘yicha tavsiyalar berilgan.