Olimlar radiusi 3500 kilometr, chuqurligi 2900 kilometr bo‘lgan va temir-nikel qotishmasidan iborat deb hisoblangan Yer yadrosi sekinlashganini va deyarli to‘xtab qolganini, ehtimol, orqaga aylana boshlaganini aniqladi.
Mutaxassislar fikricha, vahima uchun hech qanday sabab yo‘q va bu sayyora tarixida bir necha marta sodir bo‘lgan.
Pekin universiteti geofiziklarining maqolasida aytilishicha, ichki yadro so‘nggi 10 yil ichida deyarli aylanishni to‘xtatdi va endi, ehtimol, bir necha o‘n yilliklarda bir marta sodir bo‘ladigan burilish nuqtasi keladi. Masalan, 1970 yillarning boshlarida ham shunday bo‘lgan.
Yerning ichki geosferasi mantiyaga nisbatan aylanishi hodisasi 1996 yilda Kolumbiya universiteti seysmologi Pol Richardsning ishlaridan maʼlum bo‘lgan. Bundan oldin ichki yadro sayyoraning qolgan qismidan alohida aylanishi mumkinligi haqidagi tasdiqlanmagan nazariya mavjud edi.
Ammo Sun Richards 1967 va 1995 yillar oralig‘ida Janubiy Atlantikadan Alyaskagacha sodir bo‘lgan egizak zilzilalar deb ataladigan zilzilalarning ichki yadrosidan o‘tgan seysmik to‘lqinlar yozuvlarini tahlil qildi. Tekshiruvlarga ko‘ra, agar yadro harakatlanmasa, bu zarba to‘lqinlari bir xil yo‘lni bosib o‘tadi. Biroq, maʼlum bo‘lishicha, bu davrda zarba to‘lqinlari o‘z yo‘lini bir soniyadan tezroq bosib o‘ta boshladi va bu yadroning aylanishi haqidagi nazariyasini tasdiqladi.
Yadro aylanyapti, degan aniq xulosaga kelgan olimlar shundan beri bu qanchalik tez-tez sodir bo‘lishini hisoblashga harakat qilishdi. Dastlab elektromagnit kuchlar va ularni muvozanatlashtiradigan tortishish kuchi taʼsirida yadro 400 yil ichida to‘liq aylanib chiqadi deb ishonishgan. Keyin geosferaning aylanishi ancha sekinroq degan nazariya paydo bo‘ldi – to‘liq yakunlash uchun ming yoki undan ko‘proq yil kerak bo‘ladi. Savol ochiq qolmoqda, ammo bu aylanish jarayoniga hech qanday taʼsir qilmaydi.
O‘z hisob-kitoblariga asoslanib, tadqiqotchilar elektromagnit va tortishish kuchlarining taʼsiridagi kichik farq avval sekinlashishi, keyin esa yadro yo‘nalishini butunlay o‘zgartirishi uchun yetarli bo‘lishi mumkin deb hisoblaydilar.
Bundan tashqari, iqlim, global o‘rtacha harorat va dengiz sathining ko‘tarilishi bo‘yicha o‘nlab yillar davomida olib borilgan kuzatuvlar bir jihatni ochib berdi, bu hodisalarning barchasi bir-biriga g‘alati tarzda bog'langan.Olimlarning fikriga ko‘ra, har 60-70 yilda sodir bo‘ladigan ichki yadroning aylanishidagi bu sekin va deyarli sezilmaydigan o‘zgarishlar “Yerning turli qatlamlarida rezonans tizimi”dan dalolat beradi, go‘yo butun sayyora g‘uvullayotgandek.
Va ichki yadro elektromagnit va tortishish kuchlari orqali tashqi qatlamlar bilan dinamik ravishda bog‘langanligi sababli, xitoylik olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqot sayyoramizning chuqurligida sodir bo‘layotgan jarayonlar uning yuzasida sodir bo‘layotgan voqealarga qanday taʼsir qilishiga oydinlik kiritishi mumkin.
Ammo taqdim etilgan modellarning hech biri bularning barchasini to‘liq tushuntirib bera olmaydi.
Avstraliya Milliy Universitetining geofizika professori Hrvoe Tkalchich o‘z ishida yadro aylanishi 70 emas, balki 20-30 yil ekanligini taʼkidlaydi. Uning fikricha, geofizik hamjamiyat bu masalada ikkiga bo‘lingan va shunday bo‘lib qolaveradi. Olim seysmologlarni bemorlarning ichki organlarini tegishli jihozlarsiz o‘rganishga urinayotgan shifokorlarga qiyoslagan.
Tkalchichning so‘zlariga ko‘ra, Yerning ichki tuzilishi haqidagi g‘oyalar hali juda yuzaki, insoniyatni oldinda yana ko‘plab hodisalar kutishi mumkin, chunki Yer matryoshka qo‘g‘irchog‘idagi kabidir.