Олимлар радиуси 3500 километр, чуқурлиги 2900 километр бўлган ва темир-никель қотишмасидан иборат деб ҳисобланган Ер ядроси секинлашганини ва деярли тўхтаб қолганини, эҳтимол, орқага айлана бошлаганини аниқлади.
Мутахассислар фикрича, ваҳима учун ҳеч қандай сабаб йўқ ва бу сайёра тарихида бир неча марта содир бўлган.
Пекин университети геофизикларининг мақоласида айтилишича, ички ядро сўнгги 10 йил ичида деярли айланишни тўхтатди ва энди, эҳтимол, бир неча ўн йилликларда бир марта содир бўладиган бурилиш нуқтаси келади. Масалан, 1970 йилларнинг бошларида ҳам шундай бўлган.
Ернинг ички геосфераси мантияга нисбатан айланиши ҳодисаси 1996 йилда Колумбия университети сейсмологи Пол Ричардснинг ишларидан маълум бўлган. Бундан олдин ички ядро сайёранинг қолган қисмидан алоҳида айланиши мумкинлиги ҳақидаги тасдиқланмаган назария мавжуд эди.
Аммо Сун Ричардс 1967 ва 1995 йиллар оралиғида Жанубий Атлантикадан Аляскагача содир бўлган эгизак зилзилалар деб аталадиган зилзилаларнинг ички ядросидан ўтган сейсмик тўлқинлар ёзувларини таҳлил қилди. Текширувларга кўра, агар ядро ҳаракатланмаса, бу зарба тўлқинлари бир хил йўлни босиб ўтади. Бироқ, маълум бўлишича, бу даврда зарба тўлқинлари ўз йўлини бир сониядан тезроқ босиб ўта бошлади ва бу ядронинг айланиши ҳақидаги назариясини тасдиқлади.
Ядро айланяпти, деган аниқ хулосага келган олимлар шундан бери бу қанчалик тез-тез содир бўлишини ҳисоблашга ҳаракат қилишди. Дастлаб электромагнит кучлар ва уларни мувозанатлаштирадиган тортишиш кучи таъсирида ядро 400 йил ичида тўлиқ айланиб чиқади деб ишонишган. Кейин геосферанинг айланиши анча секинроқ деган назария пайдо бўлди – тўлиқ якунлаш учун минг ёки ундан кўпроқ йил керак бўлади. Савол очиқ қолмоқда, аммо бу айланиш жараёнига ҳеч қандай таъсир қилмайди.
Ўз ҳисоб-китобларига асосланиб, тадқиқотчилар электромагнит ва тортишиш кучларининг таъсиридаги кичик фарқ аввал секинлашиши, кейин эса ядро йўналишини бутунлай ўзгартириши учун етарли бўлиши мумкин деб ҳисоблайдилар.
Бундан ташқари, иқлим, глобал ўртача ҳарорат ва денгиз сатҳининг кўтарилиши бўйича ўнлаб йиллар давомида олиб борилган кузатувлар бир жиҳатни очиб берди, бу ҳодисаларнинг барчаси бир-бирига ғалати тарзда bog'langan.Olimlarning фикрига кўра, ҳар 60-70 йилда содир бўладиган ички ядронинг айланишидаги бу секин ва деярли сезилмайдиган ўзгаришлар “Ернинг турли қатламларида резонанс тизими”дан далолат беради, гўё бутун сайёра ғувуллаётгандек.
Ва ички ядро электромагнит ва тортишиш кучлари орқали ташқи қатламлар билан динамик равишда боғланганлиги сабабли, хитойлик олимлар томонидан олиб борилган тадқиқот сайёрамизнинг чуқурлигида содир бўлаётган жараёнлар унинг юзасида содир бўлаётган воқеаларга қандай таъсир қилишига ойдинлик киритиши мумкин.
Аммо тақдим этилган моделларнинг ҳеч бири буларнинг барчасини тўлиқ тушунтириб бера олмайди.
Австралия Миллий Университетининг геофизика профессори Ҳрвоэ Ткалчич ўз ишида ядро айланиши 70 эмас, балки 20-30 йил эканлигини таъкидлайди. Унинг фикрича, геофизик ҳамжамият бу масалада иккига бўлинган ва шундай бўлиб қолаверади. Олим сейсмологларни беморларнинг ички органларини тегишли жиҳозларсиз ўрганишга уринаётган шифокорларга қиёслаган.
Ткалчичнинг сўзларига кўра, Ернинг ички тузилиши ҳақидаги ғоялар ҳали жуда юзаки, инсониятни олдинда яна кўплаб ҳодисалар кутиши мумкин, чунки Ер матрёшка қўғирчоғидаги кабидир.