Yer sayyorasi 2186-yil 16-iyul kuni 12 ming yildan beri ilk bor rekord darajadagi to‘liq quyosh tutilishiga guvoh bo‘ladi. Bu haqda Oxu.Az nashri Pravda.ruga tayanib xabar bermoqda.
Astronomik hisob-kitoblarga ko‘ra, ushbu tutilish 7 daqiqa 29 soniya davom etadi va insoniyat tarixidagi eng uzun to‘liq quyosh tutilishi bo‘lishi kutilmoqda. Bu kunduzi kuzatiladigan “tun” effekti deyarli 8 daqiqa davom etadi.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, bunday uzoq davomiylik Oy, Yer va Quyoshning kosmik fazodagi kamyob holati bilan izohlanadi:
- Oy Yerga eng yaqin nuqtada — perigeyda bo‘ladi, bu esa uning osmondagi ko‘rinishini kattalashtiradi;
- Quyosh esa osmondagi ko‘rinish o‘lchami kichrayadigan apogey yaqinida joylashadi;
- Yerning burilishi va orbital joylashuvi shundayki, Oy soyasi Yer yuzasining tor zonasida maksimal uzoq vaqt saqlanib qoladi.
Bu omillarning barchasi kamdan-kam hollarda bir vaqtda to‘g‘ri keladi.
To‘liq tutilishning eng uzun fazasi Kolumbiya, Venesuela, Gayana kabi mamlakatlar hududida kuzatiladi. Mazkur zonada quyosh to‘liq qoplangan holat deyarli 7,5 daqiqa davom etadi. Tutilish, shuningdek, Karib dengizi, Janubiy Amerika va Atlantika okeanining boshqa hududlarida ham qisman kuzatiladi.
Quyosh tutilishi nafaqat tomosha, balki ilmiy tadqiqotlar uchun ham muhim voqea sanaladi. Ushbu vaqtda olimlar:
- Quyosh toji va plazma tuzilishini o‘rganish;
- Quyosh shamoli va magnit bo‘ronlar xususiyatlarini tahlil qilish;
- Mahalliy atmosfera o‘zgarishlarini (harorat, namlik) kuzatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Bundan tashqari, kosmik teleskoplar va ilmiy asbob-uskunalarni tabiiy laboratoriya sharoitida sinovdan o‘tkazish rejalashtirilmoqda.
NASA mutaxassislari tutilishlarni Yerdagi tortishish, Oy va Quyoshning orbital xususiyatlari, Yer aylanishining sekinlashuvi kabi o‘nlab fizik omillarni hisobga olib, aniq modellar asosida hisoblaydi. Bunday bashoratlar hatto ming yilliklar oldinga minimal xato bilan tuzilgan bo‘ladi.
2186-yilgi rekordli tutilishdan avval ham bir qator muhim astronomik hodisalar kuzatiladi:
- 2026-yil 17-fevral — Antarktida ustida halqali quyosh tutilishi;
- 2026-yil 3-mart — butun Lotin Amerikasi ustida Oyning to‘liq tutilishi.
Ammo bunday uzoq davom etuvchi hodisa yaqin kelajakda takrorlanmaydi. 2009-yilgi 6 daqiqa 39 soniyali tutilish zamonaviy tarixdagi eng uzun tutilish sifatida qayd etilgan. 2186-yilgi voqea esa bu natijani ham ortda qoldiradi.
Qadim zamonlardan buyon tutilishlar odamlar ongida mistik belgilar sifatida qabul qilingan. Bugungi ilmiy taraqqiyot tutilishlarni aniq mexanizmlar bilan tushuntirib bergan bo‘lsa-da, ularning insoniyat ongida qoldiradigan taassuroti va ilmiy qiymati hamon yuksak.
2186-yilgi quyosh tutilishi — nafaqat astronomik hodisa, balki insoniyatning koinot bilan bo‘lgan uzviy bog‘liqligini yana bir bor eslatib turadigan tarixiy voqea bo‘ladi.