1918 йилда Ўзбекистон ҳудудида илк замонавий ОТМ га асос солинади. Халқ дорилфунуни номи билан очилган университет ҳозирда Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий Университети номи билан машҳур. Қуйида Республиканинг энг етакчи ва “оқсоқол” университети ҳақида айрим қизиқарли фактлар келтириб ўтилади.
1. Мунавварқори Абдурашидхонов – Халқ дорулфунуни асосичи
Миллий университетнинг дастлабки илдизи сифатида 1918 йилда очилган Халқ дорулфунуни кўрилади. Ушбу даргоҳнинг очилишида жадидлар катта ташаббус кўрсатган. Уларнинг йирик намоёндаси бўлган Мунавварқори Абдурашидхонов маҳаллий аҳоли вакиллари ҳам тенг таълим олишига имкон берувчи олий таълим муассаси очишга муваффақ бўлади. 1918 йил 12 май куни Тошкентнинг Эски Шаҳар қисмида расман Мусулмон Халқ дорулфунунинг очилиш маросими бўлиб ўтади.
2. Университет тарихи давомида номи бир неча бор ўзгартирилган
Миллий Университет бир асрдан ортиқроқ тарихи давомида бир неча турли номлар билан аталган. Хусусан:
• 1918-1920 йилларда — Халқ университети
• 1920-1923 йилларда— Туркистон давлат университети
• 1923-1959 йилларда — Ўрта Осиё давлат университети
• 1960-2000 йилларда — Тошкент давлат университети
• 2000 йилдан бошлаб Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий Университети деб аталади.
3. Ҳозирга қадар 200 мингдан ортиқ битирувчи чиқарилган
Миллий университет битирувчилар сони бўйича Республикада мутлақ рекордчи – ҳозирга қадар 200 мингдан ортиқ кишига ушбу университет дипломлари берилган.
4. Марказий Осиёдаги энг биринчи университет
Миллий университет нафақат Ўзбекистонда, балки, бутун Марказий Осиёдаги энг биринчи олий таълим муассасаси ҳисобланади. Қозоғистонда биринчи ОТМ 1928 йилда (Қозоқ давлат университети), Қирғизистонда 1925 йилда (Жусуп Баласагин номидаги Қирғиз Миллий университети), Тожикистонда 1931 йилда (ҳозирги С.Айний номидаги Тожикистон давлат педагогика унивеститети) ва Туркманистонда 1950 йилда ( Махтумқули номидаги Туркман давлат университети) очилган.
5. Ўзбекистоннинг энг етакчи ОТМларидан бири
Миллий университет 2017-2020 йилларда Ўзбекистоннинг энг яхши университети деб топилган бўлса, 2021 йилда иккинчи ўринни эгаллади.
2019 йилда UniRank бутунжаҳон университетлари рейтингида ЎзМУ Республика ОТМларида кучли ўнталикка киритилган бўлса, 2021 йилда олий таълим соҳасидаги глобал аналитика агентлиги Quacquarelli Symonds Миллий Университетни Европа ва Марказий Осиёнинг 450 етакчи ОТМлари қаторида эътироф этди.