1918 yilda O‘zbekiston hududida ilk zamonaviy OTM ga asos solinadi. Xalq dorilfununi nomi bilan ochilgan universitet hozirda Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy Universiteti nomi bilan mashhur. Quyida Respublikaning eng yetakchi va “oqsoqol” universiteti haqida ayrim qiziqarli faktlar keltirib o‘tiladi.
1. Munavvarqori Abdurashidxonov – Xalq dorulfununi asosichi
Milliy universitetning dastlabki ildizi sifatida 1918 yilda ochilgan Xalq dorulfununi ko‘riladi. Ushbu dargohning ochilishida jadidlar katta tashabbus ko‘rsatgan. Ularning yirik namoyondasi bo‘lgan Munavvarqori Abdurashidxonov mahalliy aholi vakillari ham teng ta’lim olishiga imkon beruvchi oliy ta’lim muassasi ochishga muvaffaq bo‘ladi. 1918 yil 12 may kuni Toshkentning Eski Shahar qismida rasman Musulmon Xalq dorulfununing ochilish marosimi bo‘lib o‘tadi.
2. Universitet tarixi davomida nomi bir necha bor o‘zgartirilgan
Milliy Universitet bir asrdan ortiqroq tarixi davomida bir necha turli nomlar bilan atalgan. Xususan:
• 1918-1920 yillarda — Xalq universiteti
• 1920-1923 yillarda— Turkiston davlat universiteti
• 1923-1959 yillarda — O‘rta Osiyo davlat universiteti
• 1960-2000 yillarda — Toshkent davlat universiteti
• 2000 yildan boshlab Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy Universiteti deb ataladi.
3. Hozirga qadar 200 mingdan ortiq bitiruvchi chiqarilgan
Milliy universitet bitiruvchilar soni bo‘yicha Respublikada mutlaq rekordchi – hozirga qadar 200 mingdan ortiq kishiga ushbu universitet diplomlari berilgan.
4. Markaziy Osiyodagi eng birinchi universitet
Milliy universitet nafaqat O‘zbekistonda, balki, butun Markaziy Osiyodagi eng birinchi oliy ta’lim muassasasi hisoblanadi. Qozog‘istonda birinchi OTM 1928 yilda (Qozoq davlat universiteti), Qirg‘izistonda 1925 yilda (Jusup Balasagin nomidagi Qirg‘iz Milliy universiteti), Tojikistonda 1931 yilda (hozirgi S.Ayniy nomidagi Tojikiston davlat pedagogika univestiteti) va Turkmanistonda 1950 yilda ( Maxtumquli nomidagi Turkman davlat universiteti) ochilgan.
5. O‘zbekistonning eng yetakchi OTMlaridan biri
Milliy universitet 2017-2020 yillarda O‘zbekistonning eng yaxshi universiteti deb topilgan bo‘lsa, 2021 yilda ikkinchi o‘rinni egalladi.
2019 yilda UniRank butunjahon universitetlari reytingida O‘zMU Respublika OTMlarida kuchli o‘ntalikka kiritilgan bo‘lsa, 2021 yilda oliy ta’lim sohasidagi global analitika agentligi Quacquarelli Symonds Milliy Universitetni Yevropa va Markaziy Osiyoning 450 yetakchi OTMlari qatorida e’tirof etdi.