&nbsp;

Qur&rsquo;oni Karimning Yer yuzidagi eng moʻtabar nusxalardan biri &ldquo;Katta Langar Qur&rsquo;oni&rdquo; nomi bilan ataladigan, bugungi kunda sahifalari Sankt-Peterburg, Toshkent va Buxoro shaharlarida, shuningdek Qashqadaryo viloyatining Qamashi tumanida saqlanayotgan<a href="https://telegra.ph/KATTA-LANGAR-%D2%9AURONI-%D2%9AAERDA-07-08"> qo&lsquo;lyozmadir.</a>

 
Mazkur qo&lsquo;lyozma matni &nbsp;sayqallangan hayvon terisi &ndash; pergamentga bitilgan. Sahifalarning o&lsquo;rtacha o&lsquo;lchami 52,5x34,0 sm.ni tashkil etgan. Matnlar arab alifbosining eng qadimiy turlaridan bo&lsquo;lgan kufiy-hijoziy xatida bitilgan. Sahifalarning ayrimlari juda yaxshi saqlangan, ba&rsquo;zilariga, ayniqsa sahifalarning burchaklariga jiddiy zarar yetgan. Qo&lsquo;lyozmaning charm muqovasi XIV asrga tegishli. XVII asr o&lsquo;rtalarida u qayta ta&rsquo;mirlangan. Muqova hamda sahifalarni bir-biriga mustahkam biriktirish maqsadida arab tilidagi matnlar bitilgan qog&lsquo;ozlar yopishtirilgan. Ushbu matnlarning asosiy qismini biroz dag&lsquo;alroq shaklda, nasx va nasta&rsquo;liq xatida bitilgan Qur&rsquo;on oyatlari tashkil etadi.&nbsp;

 
Qo&lsquo;lyozmaning Sankt-Peterburgda saqlanayotgan qismida Qur&rsquo;oni Karimning 44 ta surasi oyatlari (shundan 22 tasi to&lsquo;liq) o&lsquo;rin olgan. Dastxatdagi farqlarga qaraganda, bu qo&lsquo;lyozma ikkita kotib tomonidan ko&lsquo;chirilgan. Kitob hajmining kattaligini hisobga olsak, uni teng ikkiga bo&lsquo;lgan holda ko&lsquo;chirishgan deb taxmin qilish mumkin. Keyinchalik matnga qizil siyoh bilan tuzatishlar kiritilgan, o&lsquo;chib ketgan so&lsquo;zlar ham xuddi shu rangdagi bo&lsquo;yoq bilan qayta tiklangan.&nbsp;

 
Albatta, bu nodir qo&lsquo;lyozma ancha payt mutaxassislar diqqat markazida bo&lsquo;lib keldi. 1998 yilda professor Ye.A.Rezvan Sharq qo&lsquo;lyozmalari institutida Ye 20 inventar raqami ostida saqlanayotgan mazkur qo&lsquo;lyozma haqida xorij matbuotida ingliz tilida &ldquo;The Qur&rsquo;an and its World&rdquo; maqolasini e&rsquo;lon qildi. Oradan bir necha oy o&lsquo;tib, fransuz sharqshunosi Fransua Derosh Sankt-Peterburgga xat yo&lsquo;llab, u bilan birga O&lsquo;zbekistondagi Katta Langar qishlog&lsquo;idan topilgan Qur&rsquo;on sahifalari fotonusxalarini ham yuboradi. Bu nusxalardagi yozuv turi va uslubi instututda Ye 20 raqami ostida saqlanayotgan qo&lsquo;lyozmaniki bilan aynan bir xil edi.

 
Qo&lsquo;lyozmaning bizgacha yetib kelgan eng katta qismi &ndash; 81 sahifasi bugungi kunda Rossiya Fanlar akademiyasining Sankt-Peterburgdagi Sharq qo&lsquo;lyozmalari institutida saqlanadi. Ushbu kitobni chuqur tadqiq etgan rossiyalik olim, tarix fanlari doktori, professor Yefim Anatolyevich Rezvanning yozilishicha, ushbu qo&lsquo;lyozmaning yaratilishi VIII asrning oxirgi choragida, arab grammatikasi qoidalari shakllangan davrga to&lsquo;g&lsquo;ri keladi. Mashhur sharqshunos, akademik I.Yu.Krachkovskiy yozishicha, bu qo&lsquo;lyozma 1936 yilda insttutut tomonidan notanish keksa ayoldan sotib olingan. Keyinchalik Ye.Rezvan ushbu qo&lsquo;lyozmaning ayrim sahifalari Katta Langar qishlog&lsquo;ida, shuningdek Toshkent va Buxoroda ham saqlanishi haqida xabar topadi.

 
O&lsquo;zbekistonda mazkur qo&lsquo;lyozmaning jami 16 sahifasi mavjud bo&lsquo;lib, shundan bittasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharq qo&lsquo;lyozmalari markazida, bittasi O&lsquo;zbekiston Musulmonlari idorasida, ikkitasi Buxoro viloyat kutubxonasida, 12 varag&lsquo;i Katta Langar qishlog&lsquo;ida saqlanadi.

 
Sharqshunoslik institutida 11604 raqami ostida saqlanayotgan sahifada &ldquo;Baqara&rdquo; surasining 26-61 oyatlari ko&lsquo;chirilgan. Tarixiy ma&rsquo;lumotlarga ko&lsquo;ra, qora saxtiyon jild bilan muqovalangan bu muborak sahifa Buxoro amirligining so&lsquo;nggi qozikaloni Muhammad Sharifjon Maxdum Sadri Ziyoning (1862-1932) shaxsiy kutubxonasidan keltirilgan. Mazkur institutda 2460 raqami ostida saqlanayotgan Sadri Ziyo kutubxonasining katalogida mazkur sahifa haqida ma&rsquo;lumot berilgan bo&lsquo;lib, unda sahifaning Uchinchi Xalifa Usmon ibn Affon (r.a.) zamonasida ko&lsquo;chirilgan kitobga tegishli ekanini aytiladi.&nbsp;

 
Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro viloyat kutubxonasida saqlanayotgan yana ikkita sahifada &ldquo;Qasas&rdquo; surasining 35-81 oyatlari bitilgan bo&lsquo;lib, dastlab Buxoroda 1860-1885 yillarda hukmronlik qilgan Amir Muzaffarning o&lsquo;g&lsquo;li, Hashmat taxallusi bilan she&rsquo;rlar yozgan Muhammad Siddiq (1857-1927)ning kutubxonasida saqlangan.&nbsp;Qamashi tumanidagi Katta Langar qishlog&lsquo;ida saqlanayotgan sahifalarning charm muqovasida muqovasozning ismi (Muhammad Nosir) hamda 1255 (1839-1840) sanasi yozilgan. Ushbu sahifalarda &ldquo;Niso&rdquo; va &ldquo;An&rsquo;om&rdquo; suralarining parchalari o&lsquo;rin olgan.&nbsp;

 
Ma&rsquo;lumotlarga qaraganda, sahifalar uzoq vaqt davomida &ldquo;Katta Langar shayxlari&rdquo; deb nom olgan Ishqiya tariqati namoyandalari tomonidan asrab kelingan. O&lsquo;tgan asrning saksoninchi yillari boshida O&lsquo;zbekistonda diniy va milliy qadriyatlarga qarshi kurash boshlangach, ushbu qo&lsquo;lyozmaning ham katta qismi atayin yo&lsquo;q qilingan yoki yashirilgan. Tegishli idoralarining ko&lsquo;rsatmasiga binoan Katta Langar ziyoratgohidagi tarixiy buyumlar, qadimiy qo&lsquo;lyozmalar ham musodara qilindi. Shunda qishloq faollari tomonidan qo&lsquo;lyozmaning &nbsp;12 sahifasi asrab qolingan. Oradan o&lsquo;n yil o&lsquo;tib, mustaqillik yillarida aynan o&lsquo;sha muborak sahifalar yana Katta Langar ziyoratgohiga qaytarildi.&nbsp;

 
Qo&lsquo;lyozmaning yana bir sahifasi O&lsquo;zbekiston musulmonlar idorasining kutubxonasida saqlanmoqda. Unda &ldquo;Baqara&rdquo; surasining 126-144 oyatlari yozilgan.&nbsp;

 
Ayni paytda besh joyda saqlanayotgan ushbu sahifalarda oyatlar bir-birini takrorlamasligi, dastxat, xomashyo, xat turi va matnga kiritilgan tuzatishlarning bir xilligi ularning bir paytlar bitta qo&lsquo;lyozma tarkibiy qismlari bo&lsquo;lganidan dalolat beradi. Taxminlarga ko&lsquo;ra, qo&lsquo;lyozmaning umumiy hajmi 206 sahifani tashkil etgan. Bugungi kungacha ularning 97 sahifasi yetib kelgan.&nbsp;

 
2000 yilning may oyida rossiyalik va gollandiyalik olimlarning izlanishlari natijasida, Groningen (Gollandiya) universiteti Izotop tadqiqotlari markazida mazkur qo&lsquo;lyozma pergamentining namunalari zamonaviy texnikalar yordamida radiokarbon tahlilidan o&lsquo;tkazildi. Tekshiruv natijalariga ko&lsquo;ra, ushbu qo&lsquo;lyozma milodiy 775-995 yillar oralig&lsquo;ida ko&lsquo;chirilgan bo&lsquo;lishi mumkinligi haqida xulosa berildi...

&nbsp;

Qur’oni Karimning “Katta Langar” nusxasi qayerda?

Ushbu qo‘lyozma muqaddas kitobning Yer yuzidagi eng moʻtabar nusxalaridan biri hisoblanadi.

Juma tabriklarini tarqatishga cheklov o‘rnatilgani rad etildi

Xorazmdagi YTHda 2 yoshli bola halok bo‘ldi

Britaniya Falastinni davlat sifatida tan olishga tayyorlanmoqda

Toshkentda erkak avtobusda qizlarga tegajog‘liq qildi

Farg‘onadagi IT-shaharchada 500 ga yaqin bola bepul o‘qitilmoqda

Toshkentda ayol o‘zi va ikki go‘dagini ko‘p qavatli uy derazasidan tashladi

O'zbekiston

Kategoriyalar

Bog'lanish uchun

Elektron manzil

Shahodatnoma

Tahririyat manzili

G'oya muallifi