&nbsp;

ANNOTATSIYA 
Maqolada original fikrlashni shakllantirish mazmuni va usullari bo&rsquo;yicha ma&rsquo;lumotlar keltirilgan. PISA (The Program for International Student Assessment) xalqaro baholash dasturida original fikrlashni baholash yo&lsquo;nalishi haqida asosiy tushunchalar, baholashda e&rsquo;tibor qaratiladigan muhim jihatlar va baholash yondashuvlari keltirib o&rsquo;tilgan. 
Kalit so&rsquo;zlar: originallik, PISA, baholash, yondashuvlar, qobiliyat, layoqat, tadqiqotchilik, tahlil, original fikrlashga oid topshiriqlar.

 
KIRISH 
Kreativ yondashuv va yutuqlar dunyo boʻylab fan va texnologiyadan tortib, falsafa, sanʼat va ijtimoiy fanlar kabi turli sohalarda insoniyat tamaddunini ilgari surgan. Original fikrlash shunchaki tasodifiy gʻoyalar berishdan kattaroq narsadir. U insonga baʼzan murakkab sharoitlarda, yanada yaxshiroq natijaga erishishga imkon beruvchi bilim va tajribaga asoslangan real koʻnikmadir. Butun dunyoda jamiyatlar va tashkilotlar muammolarni hal etishda innovatsion bilim va yaratuvchanlikka tobora ehtiyoj sezmoqda, bu esa, oʻz navbatida, innovatsiya va original fikrlash ahamiyatini yanada kuchaytirmoqda. Original fikrlash taʼsiri butun jamiyatga sezilarli innovatsiya turlarining ortida turishi rost, lekin u ayni damda universal va tenglashtiruvchi xususiyatga ega fenomen hamdir, yaʼni har qanday shaxs, u yoki bu darajada, original fikrlash qobiliyatiga ega.

&nbsp;

MUHOKAMA 
Original fikrlashni baholash xalqaro dasturini rivojlantirish taʼlim siyosati va pedagogikasida ijobiy oʻzgarishlarga sabab boʻlishi mumkin. Xalqaro PISA baholash dasturi bo&rsquo;yicha olib boriladigan tadqiqotlardagi kreativ fikrlash yo&lsquo;nalishining baholashi mutasaddilarga dalillarga asoslangan toʻxtamga kelishda koʻmaklashuvchi aniq, ishonchli va amalga oshirish mumkin boʻlgan baholash vositasini taqdim etadi. Natijalar, shuningdek, jamiyatda ushbu muhim koʻnikmani taʼlim orqali rivojlantirishning ahamiyati va usullari borasidagi bahslarga sabab boʻladi. PISA xalqaro baholash dasturidagi ushbu faoliyat Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkilotining ijodiy fikrlashni rivojlantirish borasidagi yangi pedagogikani qoʻllab-quvvatlashga qaratilgan boshqa bir loyihasi bilan bogʻliqdir. 
Original fikrlashda taʼlimning asosiy vazifasi oʻquvchida jamiyatda muvaffaqiyatli hayot kechirishi uchun bugun va kelajakda kerak boʻladigan koʻnikmalarni shakllantirishdir. Original fikrlash bugungi yoshlar ega boʻlishi kerak boʻlgan muhim koʻnikma bo&rsquo;lib, bu koʻnikma ularga doimiy tarzda va shiddat bilan oʻzgarayotgan, &nbsp;oddiy &nbsp;savodxonlikdan &nbsp;tashqari &nbsp;yangilanayotgan &nbsp;davrga &nbsp;xos koʻnikmalarga ega kadrlarni talab etayotgan makonga moslashishga koʻmaklashadi. Umuman olganda, bugungi oʻquvchi kelajakda hozir hatto mavjud boʻlmagan sohalarda ishlashi, yangi muammolarni yangi koʻnikmasini shakllantirish ularga tobora murakkablashayotgan mahalliy va global muammolarni noodatiy yondashuv orqali hal etish imkonini beradi. Shuningdek, original fikrlash oʻquvchilarning taʼlim olishini hodisalar, tajribalar va xatti-harakatlarni yangicha va shaxsan mazmunli usulda talqin etish orqali qoʻllab quvvatlaydi. 
Oʻquvchining qiziquvchanligi taʼlim jarayonida qoʻl keladi, ijodiy fikrlash shu tariqa oʻzaro kelishuvchanlik vositasiga aylanadi, hattoki avvaldan belgilangan taʼlim maqsadlari kontekstida ham bu samara beradi. Maktabda oʻquvchining motivatsiyasi va qiziqishini oshirish uchun, barcha oʻquvchilarning ijodiy salohiyati va shijoatini hisobga oluvchi taʼlimning yangi shakllari yoʻlga qoʻyilishi zarur. Bu ayniqsa taʼlim jarayoniga unchalik qiziqish bildirmayotgan oʻquvchilarga yordam berishi mumkin va ular oʻz fikrini ayta olishiga, salohiyatini ochishiga xizmat qiladi.

 
Boshqa koʻnikmalar kabi, original fikrlash ham amaliy va yo&rsquo;naltirilgan yondashuv orqali rivojlantirilishi mumkin. Baʼzi o&lsquo;qituvchilarga oʻquvchining original fikrlashini rivojlantirish oʻquv dasturidagi boshqa fanlar evaziga boʻlayotgandek ko&rsquo;rinadi. Aslida, oʻquvchilar barcha fanlarda original fikrlashi mumkin. Original fikrlash bilim berishga qaratilgan dars mobaynida koʻr-koʻrona yodlash oʻrniga tadqiqot va ixtironi qo&lsquo;llab-quvvatlaydigan yondashuvlar orqali rivojlantirilishi bilan alohida ahamiyatga ega. 
O&lsquo;qituvchilar original fikrlashni ajrata olishlari, bunday fikrlashga mos shart- sharoitlarni bilishlari va oʻzlari ham oʻquvchilarga fikrlashda koʻproq ijodiy yondashishga yordam bera olishni bilishlari kerak. Original fikrlash qay tariqa vujudga kelishi borasidagi puxtaroq tasavvur, oʻz navbatida, o&lsquo;qituvchilarga taʼlim jarayonida o&lsquo;quvchilarda ijodiy gʻoyalar boʻlishi uchun muayyan vaqt talab etiladi. Original fikrlash ko&rsquo;nikmalarini baholash isbotga tayangan dalillar asosida shakllantirilib, oʻquvchilar kompyuter platformasida qilayotgan, oʻqiyotgan va yaratayotgan narsalarni koʻp jihatli malakalar bilan bogʻlaydi. 
Original fikrlash endigina shakllanayotgan talqin bo&lsquo;lib turgan bir paytda ancha keng hamda originallik tuzilmasi kuchli tadqiqotchilik an&rsquo;anasiga ega bo&lsquo;ladi. Demak, originallik &ndash; layoqat, jarayon va muhit oʻrtasidagi oʻzaro munosabat boʻlib, u orqali shaxs yoki guruh ushbu ijtimoiy kontekst uchun ham yangi, ham foydali boʻlgan salmoqli mahsulotni yaratishidir. 
Ijodiy maqsadlarni roʻyobga chiqarish original fikrlashni taqozo etadi, lekin shu bilan birga aqliy salohiyat, soha borasidagi bilim va sanʼatkorlik talanti kabi kengroq va maxsus koʻnikma va qobiliyatlar ham zarur boʻladi. Masalan, sanʼat durdonalari yoki texnologik kashfiyotlarni yaratish bilan bogʻliq buyuk ijodkorlikda original fikrlashdan tashqari salmoqli talant, chuqur bilim, muayyan sohada tinimsiz mehnat hamda jamiyat tomonidan ushbu mahsulot qiymatga ega ekanligi haqidagi eʼtirof ham talab etiladi.&nbsp; 
Tugʻma talantning ahamiyatini kamaytirish hamda takomillashtirish mumkin boʻlgan shaxsning kreativ fikrlash qobiliyatiga koʻproq urgʻu berish maqsadida PISA tadqiqoti kreativ fikrlash yo&lsquo;nalishining baholashi mana shu kichik kreativlik bilan bogʻliq vazifalarga asosiy eʼtiborni qaratadi. Kreativ fikrlashning bu turi nafaqat insho yozish yoki rasm chizish kabi asosan ichki dunyoni aks ettirish talab qilinadigan taʼlim kontekstiga, balki gʻoya berish masalalarini tahlil etish, jamiyatdagi muammolarni hal etishga aloqador boʻlgan kengroq sohalarga ham taalluqlidir.

 
NATIJALAR 
Original fikrlash testlarining birinchi avlodi domenning umumiyligi, yaʼni har qanday sohadagi ijodkorlikning umumiy xususiyatlari mavjudligi haqidagi g&lsquo;oyaga asoslangani kabi tadqiqotchilar ijodkorlikni baholaydigan sinovlarda shaxsning natijalari umumiylashtirilishi mumkinligini, bir sohadagi originallik ikkinchi sohaga ham oʻtkazilishi mumkinligini taxmin qilganlar. Ushbu tadqiqotlar yo ijodkorlik uchun zarur boʻlgan qobiliyat va koʻnikmalar domenga bog&lsquo;liq boʻlib, domendan domenga ajralib turishini taʼkidlamoqda, yoki ikki yondashuvning qisman jamlagan ijodkorlik modellarini taqdim etmoqda. &ldquo;Domen&rdquo; deganda &ldquo;sanʼat, adabiyot, tarix yoki astronomiya kabi ilmning har qanday muayyan sohasi&rdquo; yoki &ldquo;muayyan ilm sohasi asosida yotadigan va uni qo&lsquo;llab-quvvatlaydigan reprezentatsiyalar turkumi&rdquo; tushuniladi. 
Tadqiqotchilar tomonidan original yondashuvning quyidagi domenlari sanab o&rsquo;tilgan: kundalik, taʼlimga oid, harakatga oid, ilm-fanga oid va sanʼatga oid sohalar. Ijodiy faoliyat &ldquo;sanʼatkorlik&rdquo; va &ldquo;ilmiy&rsquo; sohalariga ajratilgan. Ijodiy faoliyat uch umumiy sohaga boʻlinishi mumkin: verbal, sanʼatkorlik va muammoni hal qilish. Originallik sohalarini oʻrgangan amaliy tadqiqotlarning batafsil tahliliga ko&lsquo;ra, matematika ilmiy sohasi doimo boshqa ijodkorlik sohalardan yaqqol ajralib turadi. Har qanday shaxsning ijodiy faolligi uchun toʻrt zaruriy qismi sanab o&rsquo;tiladi: 
sohaga bogʻliq qobiliyatlar; originallikka bogʻliq jarayonlar; 
vazifa borasidagi ishtiyoq (motivatsiya); mos, qulay sharoit.

XULOSA 
Ijodiy sermahsullik bazaviy resurs yoxud sohaga bogʻliq qobiliyatlar, jumladan, bilim va texnik koʻnikmalar bo&lsquo;lib, ularni yangicha usulda birlashtirish uchun kerak boʻladigan qobiliyatlar tayyor qoʻllanmalardan voz kecha olish kabi zarur motivatsiyani taqozo etadi. Bu toʻrt komponent ham turgʻun, ham takomillashtirish va muhitga moyil boʻlgan komponentlardan iborat. 
O&lsquo;quvchilarning original fikrlash koʻrsatkichlari ularning tadqiqotchilik qobiliyatlariga qanday bogʻliq ekanligini tahlil etish ham oʻrinlidir. Xuddi o&lsquo;quvchi ishtiyoqini oʻlchaydigan uslub kabi, uning tadqiqotchilik qobiliyatini ham kompyuterlashgan testdagi xatti-harakatini kuzatishdan olingan (telemetriya) maʼlumotlar asosida tahlil qilish mumkin.&nbsp;

&nbsp;

Jumanazarova Barno Nodirbek qizi

Qanday qilib hammadan boshqacha bo'lish mumkin?

O'zgalardan yaxshi ma'noda ajralib turishning usullaridan biri bu fikrlash.

Misrda 70 ta futbol maydoniga teng ulkan muzey ochildi

ChatGPT tibbiy va yuridik maslahat berishni to‘xtatadi

Parijda ko‘k rangdagi surat 18,4 mln yevroga sotildi

Londonda ayol miya operatsiyasi vaqtida musiqa chaldi

Dunyodagi eng badbo‘y hidli gul o‘g‘irlab ketildi

Eynshteynning skripkasi auksionda sotuvga qo‘yildi

Lifestyle

Kategoriyalar

Bog'lanish uchun

Elektron manzil

Shahodatnoma

Tahririyat manzili

G'oya muallifi