Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning BMT Bosh Assambleyasining 80-sessiyasidagi nutqini lingvistik tahlil qildi.
Tahlil natijalariga koʻra, Prezident nutqida asosiy oʻrinni “maqsad” soʻzi (11 marta) egallagan boʻlib, strategik yoʻnalishlarning ustuvor ahamiyatini aks ettiradi. Shuningdek, mamlakat va milliy manfaatlar masalalariga katta eʼtibor qaratilgan – “davlat” soʻzi 7 marta tilga olingan.
Muhim aktsentlardan biri global kun tartibi va jahon chaqiriqlari boʻlib, “global” soʻzi 8 marta ishlatilgan. Bu milliy vazifalarni xalqaro kontekstga uygʻunlashtirishga intilishni koʻrsatadi.
Xususan, Markaziy Osiyoning zamonaviy jarayonlardagi roli alohida taʼkidlangan. “Osiyo” soʻzi 7 marta, “Markaziy” esa 6 marta ishlatilib, nutqning mintaqaviy oʻlchamini koʻrsatadi.
Kelgusi rivojlanish nuqtai nazaridan esa “yangi”, “Oʻzbekiston”, “dunyo” va “harakat” kabi asosiy atamalar har biri 6 marta tilga olingan. Shu bilan birga, “ta'lim”, “transport”, “siyosat” va “sherik” soʻzlari 5 martadan, “platforma” va “mexanizm” soʻzlari esa 4 martadan ishlatilib, taklif etilgan tashabbuslarning institutsional xususiyatga egaligini koʻrsatadi.
Umuman, tahlil Prezident nutqida mintaqaviy hamkorlik, global kun tartibi, mintaqadagi integratsiya, infratuzilmani rivojlantirish, ta'lim va xalqaro sheriklik masalalari markaziy oʻrinni egallaganini tasdiqlaydi.
Soʻz va iboralarni takrorlanishining tahlili
Nutqda tez-tez qoʻllanadigan ifodalar ajralib turadi. Eng koʻp uchraydigan soʻz birikmasi — “Markaziy Osiyo” (6 marta). Shundan keyin “doimiy rivojlanish” (4 marta) tilga olingan.
Bundan tashqari, quyidagi ifodalar har biri 2 martadan ishlatilgan: “Osiyo davlatlari”, “Yangi Oʻzbekiston”, “sun'iy intellekt”, “sogʻliqni saqlash”, “xotin-qizlar”, “suv resurslari”, “infratuzilma loyihalari”, “terrorizmga qarshi”, “gumanitar inqiroz”.
Shu tariqa nutqda mintaqaviy hamkorlik va barqaror rivojlanish masalalari bilan birga, inson kapitali uchun muhim yoʻnalishlar — xotin-qizlar roli, sogʻliqni saqlash va suv resurslariga alohida urgʻu berildi. Shuningdek, innovatsiyalar, infratuzilma va xavfsizlik masalalari modernizatsiyaning asosiy yoʻnalishlari sifatida qayd etildi.
Soʻzlarning mavzular boʻyicha tahlili, davlat rahbari nutqida asosiy urgʻuni Markaziy Osiyoda hamkorlikka (18%) va transport va ekologik masalalarga (18%) qaratganini koʻrsatadi.
Nutqning sezilarli qismi yoshlar va ma'naviyat mavzulariga hamda Yangi Oʻzbekiston islohotlariga bagʻishlangan — har biri 15%ni tashkil etgan.
BMT va global vaziyatga oid masalalar 12% ulushni, Afgʻoniston, Gʻazo, Ukrainadagi xavfsizlik va gumanitar muammolar 10%ni tashkil etgan.
Terrorizmga qarshi kurash, gender siyosati va ijtimoiy tenglik masalalari esa 6% ulushga ega boʻlgan.
Soʻzlarni yoʻnalishlar boʻyicha taqsimlash tahlili shundan dalolat beradiki, nutqda asosiy eʼtibor mintaqaviy integratsiya va ichki rivojlanish masalalariga qaratilgan. Markaziy Osiyodagi hamkorlik va transport-ekologik tashabbuslarga katta ahamiyat berilishi mintaqaviy barqarorlikni mustahkamlash ustuvor yoʻnalish ekanini koʻrsatadi. Shu bilan birga, nutqning salmoqli qismi yoshlar, ma'naviy qadriyatlar va Oʻzbekiston islohotlariga bagʻishlanganligi ichki modernizatsiya vektorini namoyon qiladi. Xalqaro va gumanitar masalalar, jumladan xavfsizlik va gender siyosatini qamrab olishi esa milliy manfaatlar bilan uygʻun global strategiya shakllantirilganini anglatadi.
Ilyos Rabbimov, Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi