Саудия ҳарбийлари Яман чегарасида муҳожирларни оммавий равишда ўлдиришда айбланмоқда. Бу ҳақда “Human Rights Watch” янги ҳисоботида эълон қилди. Ҳисоботда айтилишича, Саудия Арабистонига етиб бориш учун урушдан вайрон бўлган Яманни кесиб ўтган кўплаб эфиопияликлар отиб ўлдирилган.
Муҳожирлар BBCʼга отишма натижасида оёқ-қўлларидан айрилганлар ва жасадларни кўрганини айтишган. Саудия Арабистони аввалроқ тизимли қотиллик ҳақидаги айбловларни рад этган эди.
“Human Rights Watch” ташкилотининг “Улар бизга ёмғирдек ўт очди” деб номланган ҳисоботида Яманнинг Саудия Арабистони билан мустаҳкам шимолий чегарасида Саудия полицияси ва аскарлар томонидан ўққа тутилган ҳамда баъзан портловчи қуроллар билан нишонга олинган мигрантларнинг график гувоҳликлари мавжуд.
ББС алоҳида алоқага чиққан муҳожирлар кечаси даҳшатли ўтишмалар эшитилгани ҳақида гапирди. Уларнинг гувоҳлик беришича, юзлаб аёллар ва болалардан иборат муҳожирлар нефтга бой қиролликдан иш излаб чегарани кесиб ўтишга уринаётганларида ўққа тутилган. 21 ёшли Мустафо Суфия Муҳаммад BBCʼга бошидан кечирганларини гапириб берди.
Унинг сўзларига кўра, 45 нафар муҳожирдан иборат гуруҳнинг баъзилари ўтган йилнинг июль ойида чегарадан яширинча ўтмоқчи бўлганларида отиб ўлдирилган.
“Ўқ отилганини ҳам сезмай қолдим, лекин ўрнимдан туриб юрмоқчи бўлганимда оёғимнинг бир қисми йўқ эди”, деди у.
Мустафонинг оёғи тиззасидан пастроқ ампутация қилинган ва энди у ота-онаси билан Эфиопияда, қўлтиқ таёқчалари ва протезли оёқ билан юрмоқда.
“Мен Саудия Арабистонига оилам ҳаётини яхшилашни хоҳлаганим учун бордим, лекин умид қилганим амалга ошмади. Ҳозир ота-онам мен учун ҳамма нарсани қилишмоқда”, деди яна бир эфиопиялик муҳожир.
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Халқаро Миграция Ташкилоти маълумотларига кўра, Африкада йилига 200 000 дан ортиқ одам Яманга денгиз орқали ўтиб, Саудия Арабистонига бориш учун хавфли саёҳатга чиқишга ҳаракат қилади.
Инсон ҳуқуқлари ташкилотларининг айтишича, йўлда кўпчилик қамоқ ва калтакланишни бошдан кечирмоқда. Денгиздан ўтиш жуда хавфлидир. Ўтган ҳафта Жибути қирғоқлари яқинида кема ҳалокатидан сўнг 24 дан ортиқ муҳожир бедарак йўқолгани хабар қилинганди.
Яманда асосий муҳожирлар йўллари ҳалок бўлган одамларнинг қабрлари билан тўлиб тошган.
Ҳисобот бош муаллифи Надия Хардманнинг BBCʼга айтишича, 2022 йилнинг мартидан жорий йилнинг июнигача бўлган даврни ўз ичига олган ҳисоботда портловчи қуроллар билан боғлиқ 28 та алоҳида ҳодиса ва яқин масофадан 14 та ўқ отиш ҳолатлари батафсил баён этилган.
“Мен омон қолганлар томонидан юборилган юзлаб график тасвирлар ва видеоларни кўрдим. Уларда жуда даҳшатли жароҳатлар ва портлашлар тасвирланган. Ҳисоботда айтилишича, чегарада қанча муҳожир ҳалок бўлганини ҳисоблаб бўлмайди.
Чегара ўтиш жойларининг узоқлиги ва омон қолганларни кузатиб боришнинг қийинлиги бунга имкон бермайди”, дейди муаллиф.
“Биз ҳуқуқбузарликлар тизимли эканлигини ва инсониятга қарши жиноят бўлиши мумкинлигини ҳақиқатда исботладик”, дея қўшимча қилади Хардаман.
Саудия Арабистони хавфсизлик кучлари томонидан шимолий чегарада кенг тарқалган қотилликлар содир этилгани ҳақидаги хабарлар илк бор ўтган йилнинг октябрь ойида БМТ экспертларининг Ар-Риёд ҳукуматига йўллаган мактубида пайдо бўлган эди.
Саудия ҳукумати бу айбловларни жиддий қабул қилишини айтди ва БМТнинг қотилликлар тизимли ёки кенг миқёсли эканлиги ҳақидаги тавсифини қатъиян рад этди.
“Тақдим этилган маълумотларга асосланиб, Қироллик ичидаги расмийлар даъволарни тасдиқловчи ҳеч қандай маълумот ёки далил топмадилар”, дейилади ҳукумат баёнотида.
Аммо ўтган ой Аралаш миграция маркази, глобал тадқиқот тармоғи омон қолганлар билан ўз интервьюларига асосланиб, чегара бўйлаб қотилликларга оид қўшимча даъволарни эълон қилди.
Унинг ҳисоботида чегара ҳудуди бўйлаб тарқалиб кетган чириган жасадларнинг график тавсифлари, Саудия чегарачилари томонидан қўлга олинган муҳожирларнинг қайси оёғидан ўқ узишни хоҳлашларини сўраши, даҳшатга тушган одамларга ҳужум қилиш учун пулемёт ва миномётлардан фойдаланилгани тасвирланган.
“Human Rights Watch”нинг ҳисоботи ҳозиргача энг батафсил бўлиб, кўплаб гувоҳларнинг ҳисоботлари ва кўплаб қотилликлар содир этилгани айтилаётган ўтиш жойлари, шунингдек, вақтинчалик дафн этилган жойларнинг сунъий йўлдош тасвирлари мавжуд.
Ҳисоботда, шунингдек, Яман ичидаги Монаббиҳдаги ҳибсхона ҳам аниқланган, у ерда муҳожирлар қуролли контрабандачилар томонидан чегарага олиб кетилгунга қадар сақланади.
HRW билан суҳбатлашган муҳожирлардан бирига кўра, Яманнинг ҳутий исёнчилари Монаббиҳда хавфсизлик учун масъул ва контрабандачилар билан бирга ишлайди.
Сунъий йўлдошдан олинган фотосуратда ўралган мажмуа ичида бир-бирига яқин ўралган ёрқин тўқ сариқ чодирлар кўрсатилган.
BBC Саудия Арабистони ҳукуматига БМТ маърузачилари, Аралаш миграция маркази ва “Human Rights Watch” ташкилоти томонидан илгари сурилган айбловлар юзасидан изоҳ сўраб мурожаат қилган, бироқ ҳозирча жавоб олмаган.