Buning uchun ikki mintaqa orasida zamonaviy transport-logistik infratuzilmani yaratish zarurligi yana bir bora taʼkidlandi. O‘z navbatida Pokiston bosh vaziri Imron Xon O‘zbekiston -Pokiston portlari orqali jahon bozoriga chiqishi mumkinligini eʼtirof etdi. Ikki mintaqani o‘zaro bog‘lashda Afg‘oniston orqali o‘tadigan temiryo‘l katta ahamiyatga ega. Shavkat Mirziyoyev Termiz-Mozori Sharif-Kobul- Peshovar temiryo‘lini ikki mintaqani bog‘lovchi asosiy bo‘g‘in deb taʼkidladi.
2021 yil 2 iyun kuni Shavkat Mirziyoyev Surxondaryoga tashrifi doirasida ushbu temiryo‘lni “Asr loyihasi” deb atadi. O‘zbekiston dunyo okeanidan juda uzoqda joylashganligi tufayli respublika uchun dengiz portlariga chiqish masalasi katta ahamiyat kasb etadi. Bu mamlakatimizni jahon bozoriga o‘z mahsulotlarini yana-da keng miqyosda chiqarishiga imkoniyat beradi. Shu sababli respublika uchun dengiz portlariga olib chiqadigan temiryo‘l tarmog‘i juda muhim. Geografik jihatdan O‘zbekiston uchun Pokiston portlari eng yaqin hisoblanadi. O‘z navbatida Pokiston portlari Janubi-Sharqiy Osiyo, Yaqin Sharq va Afrika o‘rtasida o‘ziga xos chorrahadir. Pokistonga esa Afg‘oniston orqali to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqish mumkin. 2021 yil sentyabrida qurilishi boshlanishi kutilayotgan “Mozori Sharif-Kobul-Peshovar” temiryo‘li O‘zbekiston uchun strategik ahamiyatga ega.
Xo‘sh, bu qanday yo‘l?
“Mozori Sharif-Kobul-Peshovar” temiryo‘li uzunligi 573 kmni tashkil etadi. Uning yillik tranzit imkoniyati 20 million tonnadan ortiq. Ushbu loyihaning qiymati 5 milliard dollarga baholanmoqda. Jahon banki ushbu temiryo‘lni loyihalash uchun 35 mln dollar ajratishga rozi bo‘ldi. Temiryo‘l qurilishi besh yilni qamrab oladi. Loyihani mintaqadagi barcha davlatlar va mintaqaning eng yirik hamkorlari-Xitoy va Rossiya ham qo‘llab-quvvatlamoqda.
Mamlakat iqtisodiyoti uchun ushbu temiryo‘lning ahamiyati qanday?
Agar loyiha to‘liq ishga tushsa O‘zbekistondan Pokistonga tovarlar jo‘natish 30-35 kundan 10-15 kungacha qisqaradi. Transport bilan bog‘liq xarajatar esa 30-35 foi ga kamayadi. Masalan, Pokistonga 20 futlik konteyner hozirda 900 dollarga tashilayotgan bo‘lsa, temiryo‘l ishga tushishi bilan bu 268 dollarni tashkil etadi-xarajatlar deyarli uch baravar kamayadi. Loyiha ishga tushirilgan dastlabki yillarda yiliga 10 million tonnagacha yuk tashilishi mumkin. (hozirgi kunda bu 4 mln tonnani tashkil qiladi). Keyinchalik bu 20 million tonnagacha oshadi.
Senat Raisining birinchi o‘rinbosari Sodiq Safoyev fikricha, transport koridorining ishga tushirilishi orqali o‘zbek tovarlarini ikki-uch kun ichida dengiz portlariga yetkazish mumkin. Hozirda O‘zbekiston dengizlarga chiqish imkoniga ega mamlakatlarga nisbatan ikki-uch baravar ko‘p transport xarajatlarini amalga oshiradi. Temiryo‘l bu kabi xarajatlarni keskin qisqartirishi mumkin.
2021 yil 2 fevral kuni Toshkentda O‘zbekiston, Afg‘oniston va Pokiston o‘rtasida temiryo‘l qurilishi bo‘yicha “yo‘l xaritasi” imzolandi. Bu temiryo‘l qurilishi yo‘lida qo‘yilgan katta qadamdir. Rejaga ko‘ra temiryo‘l qurilishi 2021 yil sentyabrida boshlanadi. Temiryo‘l nafaqat O‘zbekiston, balki butun mintaqa va Afg‘oniston uchun ham ulkan ahamiyatga ega. Ushbu loyiha Afg‘onistonni mintaqadagi faol savdo-iqtisodiy munosabatlarga tortadi va mamlakatda mustahkam tinchlik o‘rnatilishiga olib keladi. Shuningdek, Markaziy Osiyoning barcha davlatlari temiryo‘l orqali jahon bozoriga chiqish imkoniyatini qo‘lga kiritadi. Temiryo‘l Markaziy va Janubiy Osiyo o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy aloqalarning yana-da kengayishiga sabab bo‘ladi.
Jahongir Qo'ziyev