2025-yil 12-oktabrdan O‘zbekistonda fuqarolarni yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatga olishning yangi tartibi kuchga kirdi. Bu O‘zbekiston Prezidenti tomonidan 2025-yil 11-iyulda imzolangan “O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarini, chet el fuqarolarini va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarni yashash joyi va turgan joyi bo‘yicha hisobga olish to‘g‘risida”gi qonun asosida amalga oshmoqda.
Mazkur qonun bilan 2011-yildan buyon amalda bo‘lgan “Toshkent shahri va Toshkent viloyatida doimiy propiska bo‘yicha ro‘yxatga olinadigan shaxslar toifalari to‘g‘risidagi qonun” o‘z kuchini yo‘qotdi. Endilikda Toshkent shahrida doimiy ro‘yxatdan o‘tish uchun ilgari belgilangan cheklovlar bekor qilindi.
Yangi tartibga ko‘ra, Toshkent shahrida doimiy propiskaga kirish uchun ilgari talab etilgan “mulkka egalik” yoki “ma’lum toifadagi shaxs bo‘lish” shartlari endi amal qilmaydi.
Avval faqat 12 toifadagi shaxslar — uy-joy egalari, ularning oila a’zolari, hukumat tomonidan tayinlangan rahbarlar, harbiy xizmatchilar, yirik investorlar va boshqa toifalar — doimiy propiskaga ega bo‘lishlari mumkin edi. Endilikda esa istalgan fuqaro poytaxtda yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatdan o‘tish huquqiga ega bo‘ladi.
Bu o‘zgarish O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 32-moddasida mustahkamlangan fuqarolarning yashash joyini erkin tanlash va mamlakat ichida harakatlanish huquqini to‘liq ta’minlashga qaratilgan.
Yangi qonun fuqarolarga ro‘yxatdan o‘tishni soddalashtirish va raqamlashtirishga qaratilgan. Endilikda:
- yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatdan o‘tish my.gov.uz portali yoki “E-xabar berish” tizimi orqali elektron tarzda amalga oshiriladi;
- doimiy va vaqtinchalik propiskalar Manzil axborot tizimida avtomatik tarzda shakllantiriladi;
- hujjatlarni topshirish va tasdiqlash jarayoni bir ish kunidan oshmaydi.
Fuqarolarning yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatdan o‘tish endilikda mulk egasining roziligi yoki notarial tasdiqlangan hujjat asosida amalga oshiriladi. Agar bola ota-onasining manzilida ro‘yxatga olinayotgan bo‘lsa, qo‘shimcha rozilik talab qilinmaydi.
Yashash joyi bo‘yicha propiskasiz qolish muddati endi 15 ish kunidan 10 ish kunigacha qisqartirildi.
Vaqtinchalik ro‘yxatdan o‘tish muddati esa 1 oydan 1 yilgacha bo‘lib, ijara shartnomasi, o‘qish yoki ish muddati bilan bog‘liq tarzda belgilanadi.
Ro‘yxatdan o‘tish majburiyatini buzgan fuqarolar, uy egalari yoki mehmonxona ma’muriyati ma’muriy javobgarlikka tortilishi mumkin.
Shuningdek endilikda O‘zbekistonda doimiy yashovchi xorijiy fuqarolar va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar ham raqamli ro‘yxatga olish tizimi orqali hisobga olinadi.
Bu jarayon “E-xabar berish” platformasi asosida amalga oshiriladi va chet elliklarning huquqiy maqomini aniq belgilashga xizmat qiladi.
Yangi tizimning afzalliklari:
- propiska jarayoni to‘liq onlayn tarzda amalga oshiriladi;
- mamlakat bo‘ylab yagona tartib o‘rnatiladi;
- fuqarolarning harakatlanish erkinligi kafolatlanadi;
- hujjatlar ko‘rib chiqish muddati qisqartiriladi;
- ortiqcha byurokratik bosqichlar bekor qilinadi.
Mazkur qonun mamlakatda propiska tizimining tarixiy islohoti sifatida baholanmoqda. Endilikda Toshkent shahrida yashash, ishlash va o‘qish uchun ro‘yxatdan o‘tish jarayoni yanada ochiq, shaffof va fuqarolarga qulay bo‘ladi.