2025-yilda ekologik barqarorlikni ta’minlash maqsadida “yashil loyihalar"ni amalga oshirish ko‘zda tutilgan. “O‘zbekiston–2030” strategiyasini “Atrof-muhitni asrash va “yashil iqtisodiyot” yilida amalga oshirishga oid davlat dasturi to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni loyihasida bu borada takliflar o'rin olgan.
Unga ko‘ra, suv va xomashyolardan samarali foydalanish, havo va tuproq sifatini yaxshilash, barqaror qishloq va oʻrmon xoʻjaligi, ekoturizm, yashil transport, yashil binolar, qayta tiklanuvchi energiya va energiya samaradorligini oshirishga alohida eʼtibor qaratiladi.
Amaliyotga tatbiq etilishi
Taklifda 2025-yildan boshlab shakllantiriladigan investitsiya dasturlari, tarmoq, sohalar va hududlarni rivojlantirish bo‘yicha yangi loyihalarning 10 foizi, 2027-yildan boshlab – 25 foizi, 2030-yildan boshlab esa 50 foizi “yashil komponentlar” bo‘lishi kerakligi ta'kidlangan. Shuningdek, davlat organlari va tashkilotlar hamda mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan ishlab chiqiladigan uglerod neytralligiga erishish, iqlim o‘zgarishiga moslashish, atrof-muhitni asrash, yashillik darajasini oshirish va “yashil loyihalar”ni amalga oshirishga qaratilgan “yashillik dasturlari” Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi bilan kelishgan holda tasdiqlanadi.
Qolaversa, har yili davlat organlari va ijtimoiy obyektlarning atrof-muhitga salbiy ta’sirini kamaytirish, resurslardan oqilona foydalanish va “yashil texnologiya”larni joriy qilish bo‘yicha ekologik reytingi yuritib boriladi.
Dolzarbligi
Respublikada iqlim o‘zgarishi oqibatida ob-havoning keskin ko‘tarilishi, muzliklarning degradatsiyasi, chang bo‘ronlari sonining ko‘payib borishi, tuproq sho‘rlanishi, sel oqimlarining paydo bo‘lishi, qurg‘oqchilikka duchor bo‘layotgan yer maydonlarining oshishi va boshqa omillar salbiy tabiiy hodisalarga sabab bo‘lmoqda.
Sanoat ishlab chiqarishi, energetika, qurilish, transport, qazilma boyliklarni qazib olib qayta ishlash va iqtisodiyotning boshqa sohalarida amalga oshirilayotgan investitsiya dasturlari, tarmoq, sohalar va hududlarni rivojlantirish bo‘yicha yangi loyihalar, issiqxona gazlarining tashlanishi oqibatida iqlim o‘zgarishiga ta’sir o‘tkazib kelmoqda.
Respublikada havo haroratining o‘rtacha o‘sish sur’ati har 10 yilda 0,29 darajani tashkil etgan, bu ko‘rsatkich global isish tezligidan 2 barobarga yuqori. Global iqlim o‘zgarishi natijasida Markaziy Osiyoda so‘nggi 50-60 yil davomida muzliklar maydoni taxminan 30 foizga qisqargan. Hisob-kitoblarga ko‘ra, 2050-yilgacha Sirdaryo havzasida suv resursi 5 foizga, Amudaryo havzasida 15 foizgacha kamayishi kutilmoqda.
O‘zbekistonda 2015-yilgacha bo‘lgan davrda suvning umumiy taqchilligi 3 mlrd kub metrdan ortiqni tashkil qilgan bo‘lsa, 2030-yilga borib 7 mlrd kub metrni, 2050-yilga borib esa 15 mlrd kub metrni tashkil qilishi mumkin. Hisob-kitoblarga ko‘ra, yillik o‘rtacha haroratning 2 darajaga oshishi 50 foiz, 4 darajaga oshganda esa 78 foiz muzliklarning yo‘qolishiga olib keladi.