Yurak qon-tomir kasalliklari dunyodagi eng ko‘p uchraydigan o‘lim sabablaridan biridir. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, yurak xurujining oldini olish uchun asosiy xavf omillarini bilish va ulardan qochish muhim ahamiyatga ega. Quyida yurak xurujiga olib keluvchi yetti asosiy omil keltirilgan.
1. Stress va asabiylik
Jiddiy ruhiy zo‘riqish yurak xurujining xavfini sezilarli darajada oshiradi. Avstraliya olimlari o‘tkazgan tadqiqot natijalariga ko‘ra, qattiq g‘azablanish yoki kuchli stress kechirish yurak xurujini 8,5 baravar ko‘proq chaqirishi mumkin. Shuning uchun hissiyotlarni nazorat qilish, stressni kamaytirish va dam olishga e’tibor qaratish kerak.
2. Harakatsiz hayot tarzi va kompyuter oldida ko‘p vaqt o‘tkazish
Kun davomida 6 soatdan ortiq vaqt davomida kompyuter qarshisida o‘tirish yurak xurujiga chalinish xavfini 125 foizga oshirishi mumkin. Bu harakatsizlik, ortiqcha ma’lumot yuklamasi va stress bilan bog‘liq. Har soatda qisqa tanaffuslar qilish, yurish va jismoniy faollikni oshirish yurak salomatligi uchun foydalidir.
3. Uyqu yetishmovchiligi
Yetarli darajada uyqu olmaslik yurakka katta yuk tushishiga sabab bo‘ladi. Tadqiqotlarga ko‘ra, kuniga 7 soatdan kam uxlaydigan odamlarda yurak xurujining xavfi 5 baravar ortadi. Sog‘lom yurak uchun muntazam uyqu jadvaliga rioya qilish lozim.
4. Havoning ifloslanishi
Atmosfera ifloslanishi yurak qon-tomir tizimiga jiddiy zarar yetkazishi mumkin. Havoning yuqori darajada ifloslangan hududlarida yashovchi odamlarda yurak xurujiga uchrash ehtimoli 70 foizga oshishi aniqlangan. Toza havoda ko‘proq vaqt o‘tkazish va zarur hollarda niqob taqish yurakni himoya qilishga yordam beradi.
5. Ajrim va oilaviy muammolar
Ajrashish ham yurak xurujiga olib keluvchi omillardan biri bo‘lishi mumkin. Dyuk universiteti tadqiqotchilari ajrashgan ayollarda yurak xuruji xavfi 25 foizga, ikki yoki undan ortiq marta ajrashgan ayollarda esa 77 foizga ortishini aniqladi. Bu esa oilaviy hayotning inson salomatligiga bevosita ta’sir qilishini ko‘rsatadi.
6. Gripp va boshqa virusli kasalliklar
Gripp yurak xurujining eng keng tarqalgan sabablaridan biridir. Tadqiqotlarga ko‘ra, gripp boshlangandan keyin bir hafta ichida yurak xurujiga chalinish xavfi 6 baravarga oshadi. Immunitetni mustahkamlash va kasallikdan keyin tanani tiklashga e’tibor berish zarur.
7. Irsyiy omillar
Agar oilada yurak xurujiga chalinganlar bo‘lsa, bu kasallikka moyillik 10 foizga oshishi mumkin. Bu esa irsiyatning yurak salomatligiga ta’sirini yana bir bor tasdiqlaydi. Bunday holatda shifokor nazorati va muntazam tibbiy tekshiruvlar ayniqsa muhimdir.
Yurak xurujining oldini olish uchun xavf omillaridan xabardor bo‘lish va salomatlikka e’tibor berish kerak. Stressni boshqarish, jismoniy faollik, sog‘lom uyqu, toza havo va sog‘lom turmush tarzi yurak kasalliklari xavfini kamaytirishga yordam beradi. Salomatlik – insonning eng katta boyligidir! 2