Эслатиб ўтиш жоизки, бундан аввал UzAuto Motors чиплар етишмаслиги сабаб, харидорларга ўз маҳсулотларини 1 миллион камига “ўтказиш” йўлини кўраётган эди. Оқибатда, ким ютишини яхши англаганлар бундай таклифни рад қилди.
Компания бу вазиятда ҳам доимгидек ўзининг позициясидан силжимади ва “босиқлик билан” “хоҳласанг ол, хоҳламасанг кут!” — қабилидаги шартни қўйди.
Халқимиз жуда сабрли. Ахир “қирқига чидаган, қирқ бирига ҳам чидайди” – деган нақлни шу халқ ўйлаб топган-да. Бироқ UzAuto Motors’нинг “қирқ”лари кўпайиб кетмадимикин?
“Айтиш керакки, монополист UzAuto Motors’нинг мижоз олдидаги мажбуриятларини бажармаслиги биринчи марта эмас. Бу доимий ва сурункали. Улар бунга жамиятни, танлови йўқ харидорларни кўндириб бўлди, — дейди депутат Расул Кушербаев.
Бу ерда Кушербаевнинг фикрига таяниб бўлмади. Сабаби, депутат “қадимдан” бери компания билан тортишиб келади. Кимнинг ҳақ эканлиги эса бу аллақачон “нисбий” бўлиб улгурди.
Келинг, мавзуга қайтамиз.
Маълумотларга кўра, “Captiva”га тўлов қилган харидор энди яна “ноғорага ўйнашига тўғри келади”. Чунки у бошида автосалонга келиб ариза ёзиши лозим. Яъни бундай: “мен Фалончаев Пистонча тўлов қилган машинамни бошқа қимматроғига алмаштирмоқчиман”.
Аризага қўл қўйиб бўлгач, акамиз қўшимча тўлов қилиши лозим. Агар арзонроғига, мисол учун, Tracker’га алмаштиришни хоҳласа, унда “атиги” 1-1.5 ой кутиб, автомобиллар нархидан ортган суммани қайтариб олади.
Агар харидор мутлақо кўнмаса, унда шартнома бекор қилинади ва пули қайтариб берилади, фақат “яна бир оз сабр қилса”.
Депутат Дониёр Ғаниев мазкур муаммога шундай фикр билдиради.
“Бундай муаммоларнинг энг яхши ва энг тўғри ечимини ташқи савдодан излаш лозим. Яъни айнан ташқи савдода муаммолар бўлганлиги боис ички бозорда бу каби ҳолатлар содир бўлмоқда. Агар вазият ўзгармаса келажакда ҳам содир бўлишда давом этади.”
Ғаниев шу билан бирга чегарага очилса ким нима ютиши ҳақида ҳам ўз қарашларини ёзади.
Унинг таъкидлашича, ҳукумат автомобиль олиб кириш учун бошқа барча тўсиқларни олиб ташлаб, импорт қилинган автомобиль учун 10% лик бож жорий қилса, импорт қилинаётган автомобиллар 15% га тенг ҚҚСни тўласа, натижада чегарадаги умумий тўсиқлар 25% ни ташкил этади. Бу ҳозирги ҳолатдан тахминан 3-4 марта пастроқ дегани.
Чегарадаги тўсиқларнинг бундай кескин пасайиши ортидан миллий заводимиз чет эллик ишлаб чиқарувчиларга ички бозорни бутунлай бой берса, яъни фаолиятини тўхтатса нима бўлади?
Енгил автомобилларнинг йиллик истеъмоли 350 мингтага етса, хўш бу қандай натижаларга олиб келади?
“Агар импорт қилинадиган енгил автомобилнинг ўртача нархи тахминан 10 минг долларни ташкил этса, унда янги режимда 10% лик божларнинг умумий тушуми 350 миллион доллар ёки тахминан 3,7 триллион сўмни ташкил этади. 15% лик ҚҚСнинг умумий тушуми эса, 525 миллион доллар ёки тахминан 5.6 триллион сўм бўлади”, — дея ҳисоб-китоб қилади депутат.
Шунингдек, Дониёр Ғаниев 2020 йилги маълумотларни ҳам келтириб ўтади:
“2020-йилнинг маълумотларига кўра, завод тўлаган солиқларнинг жами миқдори 2 трлн. сўмни ташкил этган. Агар эътибор қиладиган бўлсак, чегарадаги божлар пасайтирилиб ҚҚСдан олинадиган тушумлар завод тўлаган солиқлардан 2.8 марта кўпроқ. Яъни агар ҳукумат юқоридаги қарорни қабул қилса, бюджетга солиқ тушумлар камаймайди балки, қўшимча 3.6 трлн. сўмга ошиши мумкин. Ўйлайманки, 10% лик бож тушумлари ҳам ҳозир импорт қилинаётган автомобиллардан тушадиган тушумдан анча кўпроқ кўрсатгични ташкил қилади”.
Депутатнинг таъкидлашича, баъзи манфаатдор гуруҳлар, хусусан, UzAuto Motors турли имтиёзлар эвазига автомобилларни божларсиз импорт қилмоқда.
Шу ўринда ягона бир савол: Агар завод ёпилиб кетса, нима бўлади? Албатта ўринли савол. Чунки бунда 10 минглаб одамлар ишсиз қолиши мумкин.
“Маълумотларга кўра, жорий йилнинг ярим йиллигида ҳукумат томонидан заводга жами 177 млн. долларлик имтиёзлар тақдим этилган. Агар заводдаги ишчиларнинг ўртача маоши 300 долларни ташкил этади деб қарасак, унда заводдаги барча ишчиларга бир йил давомида ойликларини тўлаб туриш 36 млн. долларга тушади. Яъни бу миқдор ҳукумат заводга тақдим қилаётган имтиёзлардан тахминан 10 марта арзонроқ. Бошқача айтганда, агар завод ёпилиб кетса, ҳукумат ишчиларга иш топиб олгунча ойликларини тўлиқ тўлаб туриши мумкин. Бу ҳукуматнинг заводга бериб келаётган ёки беришга тайёр бўлган имтиёзларидан ўн марта арзонроққа тушади”, - дея мазкур муаммога ечим беради Дониёр Ғаниев.
Оламгир Абдиев