Исроилнинг Яқин Шарқдаги можаролари бир асрдан бери давом этмоқда. Бу зиддиятлар кўпинча диний, тарихий ва хавфсизлик омиллари билан боғланади. Кўпинча Исроилнинг Ғазо секторига бўлган талаби муҳокама қилинади, аммо савол кенгроқ: Исроилнинг мақсади фақат Ғазо ҳудудими?
&nbsp;
Бу мунозара кўпинча &ldquo;Буюк Исроил&rdquo; ёки &ldquo;Катта Исроил&rdquo; концепцияси билан боғланади. Мазкур ғояга кўра, Мисрдаги Нил дарёсидан то Ироқдаги Фуротгача бўлган ҳудудлар яҳудийларнинг &ldquo;тангри берган ери&rdquo; сифатида талқин қилинади. Замон.узънинг навбатдаги таҳлили Исроилнинг &ldquo;Буюк Исроил&rdquo; ғоясига бағишланади.
&nbsp;
Яҳудийларнинг бу ғояси турлича талқин қилинади: &bull; Тор маънода &mdash; Исроил давлати ҳамда 1967 йилда босиб олинган ҳудудлар (Жўлон тепаликлари, Ғарбий соҳил, Шарқий Қуддус ва Фаластиннинг айрим қисмлари) мажмуи сифатида қўлланади. &bull; Кенг маънода &mdash; Мисрдаги Нил дарёсидан то Ироқдаги Фуротгача бўлган ҳудудлар &ldquo;Буюк Исроил&rdquo; давлатининг чегараларини англатади.
&nbsp;
Исроил сиёсий адабиётларида бу тушунча кўпинча динчи-сионист ва ультра-миллатчи гуруҳларнинг тарихий ёки диний асосланган ҳудудий даъволари сифатида ёзилган. Лекин бу ғоя бир схема ёки аниқ чизиқни англатмайди &mdash; диний-идеологик максимализмга қадар бўлган кенг кўламни қамраб олади.
&nbsp;
Тарихий илдизлар
&nbsp;
Сионизм асосчиларидан бири Теодор Герзл бу ғояда Довуд ва Сулаймон давридаги Қуддус ва Фаластин давлатларига ишора қилган. Зеэв Жаботинский асос солган ревизионистик сионизм оқимида эса бу ғоя жуда катта ҳудудларга эгалик қилиш тарғиб қилинган.
&nbsp;
1948 йилдан кейин Исроилнинг асосий мақсади давлатни мустаҳкамлаш бўлган бўлсада, диний-миллатчи гуруҳлар ичида &ldquo;Яҳудо ва Самария&rdquo; (Ғарбий соҳил) ҳамда бошқа ҳудудлар устидан тўлиқ суверенитет орзуси сақланиб қолган. Демак, &ldquo;Катта Исроил&rdquo; &mdash; геосиёсий манфаатлар билан бир қаторда диний-тарихий тасаввурлар билан ҳам чамбарчас боғлиқ.
&nbsp;
1967 йилда содир бўлган &ldquo;Олти кунлик уруш&rdquo; натижасида Исроил Жўлон тепаликлари, Ғарбий соҳил, Шарқий Қуддус, Ғазо ва Синай яриморолининг катта қисмларини эгаллади.
&nbsp;
1980 йилда Исроил &ldquo;Қуддус тўғрисидаги қонун&rdquo;ни қабул қилди. Унда Қуддус бутунлай Исроил пойтахти экани эълон қилинди &mdash; бу Шарқий Қуддуснинг амалий аннекциясидир. Халқаро ҳамжамият Исроилнинг бу қарорини қабул қилмаган бўлсада, амалда Исроил Қуддуснинг айрим қисмларини ўз ҳудуди сифатида кўра бошлади.
&nbsp;
1981 йилда Жўлон тепаликлари тўғрисидаги қонун қабул қилиниб, бу ҳудуд Исроил қонунчилиги ҳудудига киритилди. Амалда эса бу ҳудуд халқаро ҳамжамият томонидан бетараф ҳудуд сифатида эътироф этилса ҳам, унда Исроил ҳарбийлари жойлаштирилган. Суриядаги Асадлар режими ағдарилиши вақтида Исроил ҳарбийлари Жўлон тепаликларидаги бетараф ҳудуддан Сурия томонга ҳаракатланган ва мамлакатнинг бир қанча йирик шаҳарларига зарбалар берган эди. Исроил ҳукумати эса бу ҳужумларни &ldquo;террорчиларга қарши кураш&rdquo; билан изоҳлаган.
&nbsp;
Синай Мисрга қайтарилган бўлсада, Исроилнинг ҳудудий экспанция салоҳияти ва нияти факт сифатида намоён бўлган.
&nbsp;
Сўнгги 3 йил давомида Исроилнинг Яқин Шарқдаги давлатлар &mdash; Ливан, Фаластин ва Сурия каби давлатларга бир неча бор ҳужум қилиши ва Ғазодаги аҳолига нисбатан геноцид амалга ошираётгани қайд этилган. Ана шундай урушлар фонида Исроил расмийлари, жумладан бош вазир Бинямин Нетаняҳу томонидан &ldquo;Буюк Исроил&rdquo; ғояси яна кун тартибига олиб чиқилди.
&nbsp;
Хўш, Исроил бу ғояни қай даражада амалга ошира олади?
&nbsp;
Ҳозирги вақтда Ғарбий соҳил ва Ғазога Исроил фуқаролари ва ҳарбийлари маҳаллий аҳолини кўчириб жойлаштирмоқда. Бу ҳудудларда Исроил аҳоли пунктлари тизимли равишда кенгайтирилмоқда ва турли инфратузилмалар билан мустаҳкамланмоқда.
&nbsp;
2024&ndash;2025 йилларда Иордан водийсидаги катта ер майдонлари &ldquo;давлат ерлари&rdquo; сифатида қайд этилди, бу эса Исроил аҳоли пунктларини янада кенгайтириш имконини берди. 2025 йилда Исроил ҳукумати Ғарбий соҳил бўйлаб олдин ноқонуний деб ҳисобланган кўплаб ҳудудларни расмийлаштириб, 22 та янги аҳоли пункти ташкил этишга рухсат берди.&nbsp;
&nbsp;
&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Шоҳжаҳон Мажидов&nbsp;

O‘zbekiston kuz-qish mavsumida 10 million tonna ko‘mir qazib olishga tayyorlanmoqda

JCh U-17: O‘zbekiston 1/8-finalda Italiyaga yengildi

Ўзбекистон

“Катта Исроил” ғояси: диний мифми, геосиёсий стратегиями?

Исроилнинг Яқин Шарқдаги можаролари бир асрдан бери давом этмоқда. Бу зиддиятлар кўпинча диний, тарихий ва хавфсизлик омиллари
билан боғланади. Кўпинча Исроилнинг Ғазо секторига бўлган талаби муҳокама қилинади, аммо савол кенгроқ: Исроилнинг мақсади фақат
Ғазо ҳудудими?

 

Бу мунозара кўпинча “Буюк Исроил” ёки “Катта Исроил” концепцияси билан боғланади. Мазкур ғояга кўра, Мисрдаги Нил дарёсидан то
Ироқдаги Фуротгача бўлган ҳудудлар яҳудийларнинг “тангри берган ери” сифатида талқин қилинади. Замон.узънинг навбатдаги таҳлили
Исроилнинг “Буюк Исроил” ғоясига бағишланади.

 

Яҳудийларнинг бу ғояси турлича талқин қилинади: • Тор маънода — Исроил давлати ҳамда 1967 йилда босиб олинган ҳудудлар (Жўлон
тепаликлари, Ғарбий соҳил, Шарқий Қуддус ва Фаластиннинг айрим қисмлари) мажмуи сифатида қўлланади. • Кенг маънода — Мисрдаги Нил
дарёсидан то Ироқдаги Фуротгача бўлган ҳудудлар “Буюк Исроил” давлатининг чегараларини англатади.

 

Исроил сиёсий адабиётларида бу тушунча кўпинча динчи-сионист ва ультра-миллатчи гуруҳларнинг тарихий ёки диний асосланган ҳудудий
даъволари сифатида ёзилган. Лекин бу ғоя бир схема ёки аниқ чизиқни англатмайди — диний-идеологик максимализмга қадар бўлган кенг
кўламни қамраб олади.

 

Тарихий илдизлар

 

Сионизм асосчиларидан бири Теодор Герзл бу ғояда Довуд ва Сулаймон давридаги Қуддус ва Фаластин давлатларига ишора қилган. Зеэв
Жаботинский асос солган ревизионистик сионизм оқимида эса бу ғоя жуда катта ҳудудларга эгалик қилиш тарғиб қилинган.

 

1948 йилдан кейин Исроилнинг асосий мақсади давлатни мустаҳкамлаш бўлган бўлсада, диний-миллатчи гуруҳлар ичида “Яҳудо ва Самария”
(Ғарбий соҳил) ҳамда бошқа ҳудудлар устидан тўлиқ суверенитет орзуси сақланиб қолган. Демак, “Катта Исроил” — геосиёсий манфаатлар
билан бир қаторда диний-тарихий тасаввурлар билан ҳам чамбарчас боғлиқ.

 

1967 йилда содир бўлган “Олти кунлик уруш” натижасида Исроил Жўлон тепаликлари, Ғарбий соҳил, Шарқий Қуддус, Ғазо ва Синай
яриморолининг катта қисмларини эгаллади.

 

1980 йилда Исроил “Қуддус тўғрисидаги қонун”ни қабул қилди. Унда Қуддус бутунлай Исроил пойтахти экани эълон қилинди — бу Шарқий
Қуддуснинг амалий аннекциясидир. Халқаро ҳамжамият Исроилнинг бу қарорини қабул қилмаган бўлсада, амалда Исроил Қуддуснинг айрим
қисмларини ўз ҳудуди сифатида кўра бошлади.

 

1981 йилда Жўлон тепаликлари тўғрисидаги қонун қабул қилиниб, бу ҳудуд Исроил қонунчилиги ҳудудига киритилди. Амалда эса бу ҳудуд
халқаро ҳамжамият томонидан бетараф ҳудуд сифатида эътироф этилса ҳам, унда Исроил ҳарбийлари жойлаштирилган. Суриядаги Асадлар
режими ағдарилиши вақтида Исроил ҳарбийлари Жўлон тепаликларидаги бетараф ҳудуддан Сурия томонга ҳаракатланган ва мамлакатнинг бир
қанча йирик шаҳарларига зарбалар берган эди. Исроил ҳукумати эса бу ҳужумларни “террорчиларга қарши кураш” билан изоҳлаган.

 

Синай Мисрга қайтарилган бўлсада, Исроилнинг ҳудудий экспанция салоҳияти ва нияти факт сифатида намоён бўлган.

 

Сўнгги 3 йил давомида Исроилнинг Яқин Шарқдаги давлатлар — Ливан, Фаластин ва Сурия каби давлатларга бир неча бор ҳужум қилиши ва
Ғазодаги аҳолига нисбатан геноцид амалга ошираётгани қайд этилган. Ана шундай урушлар фонида Исроил расмийлари, жумладан бош вазир
Бинямин Нетаняҳу томонидан “Буюк Исроил” ғояси яна кун тартибига олиб чиқилди.

 

Хўш, Исроил бу ғояни қай даражада амалга ошира олади?

 

Ҳозирги вақтда Ғарбий соҳил ва Ғазога Исроил фуқаролари ва ҳарбийлари маҳаллий аҳолини кўчириб жойлаштирмоқда. Бу ҳудудларда
Исроил аҳоли пунктлари тизимли равишда кенгайтирилмоқда ва турли инфратузилмалар билан мустаҳкамланмоқда.

 

2024–2025 йилларда Иордан водийсидаги катта ер майдонлари “давлат ерлари” сифатида қайд этилди, бу эса Исроил аҳоли пунктларини
янада кенгайтириш имконини берди. 2025 йилда Исроил ҳукумати Ғарбий соҳил бўйлаб олдин ноқонуний деб ҳисобланган кўплаб ҳудудларни
расмийлаштириб, 22 та янги аҳоли пункти ташкил этишга рухсат берди. 

 

                                                                                                                                 
              Шоҳжаҳон Мажидов 

“Катта Исроил” ғояси: диний мифми, геосиёсий стратегиями?

Кўпинча Исроилнинг Ғазо секторига бўлган талаби муҳокама қилинади, аммо савол кенгроқ: Исроилнинг мақсади фақат Ғазо ҳудудими?

Категориялар

Боғланиш учун

Электрон манзил:

Шаҳодатнома

Таҳририят манзили

Ғоя муаллифи