2024 йил 20 январда Доналд Трамп иккинчи марта АҚШ президенти лавозимини эгаллаб, 47-давлат раҳбари бўлди. Американинг янги раҳбари ўзининг биринчи иш кунидан 100 га яқин фармойишларни имзолашга ваъда берди,. уларнинг аксарияти эса АҚШнинг собиқ президенти Жо Байден томонидан имзоланган кўп қарорларни бекор қилади.
Трамп имзолаган биринчи фармонлар нималардан иборат бўлди?
Трамп ўзининг биринчи буйруғи билан Сенатга ўз кабинети аъзолари – бош прокурор, давлат котиби, мудофаа котиби, соғлиқни сақлаш ва инсон хизматлари котиби лавозимларига номзодлар рўйхатини тасдиқлаш учун тақдим этди.
Шунингдек, Америка етакчиси, Давлат департаментига АҚШ ташқи сиёсатини миллий манфаатларга қаратиш ва “Биринчи навбатда Америка” тамойилига амал қилишни буюрди ва Байденнинг 78 та фармонини бекор қилди.
Трамп Украинадаги можарони қандай ҳал қилади?
АҚШнинг янги президенти Трамп лавозимининг биринчи кунида Украинада тинчлик музокаралари бошланиши билан россиялик ҳамкасби Владимир Путин билан учрашишни режалаштираётганини айтди. Америка етакчиси бу учрашув қаерда ва қачон бўлиб ўтишига аниқлик киритмади, бироқ “жараён аллақачон бошланган” ва бу “тез орада” содир бўлиши мумкинлигини таъкидлади.
Трамп Украина президенти Владимир Зеленский урушни давом эттириш истаги туфайли можарони ҳал қилиш бўйича келишувга путур етказганига қарамай, Москва билан сулҳ тузишга тайёрлигини айтди.
“Биз буни имкон қадар тезроқ қилишга ҳаракат қиламиз. Биласизми, агар мен президент бўлганимда Украина ва Россия ўртасидаги уруш ҳеч қачон бошланмаслиги керак эди, ҳеч қачон бошланмасди”, дея таъкидлади АҚШ президенти.
У, шунингдек, лавозимга киришганидан бир неча кун ўтиб Давосда бўлиб ўтадиган Жаҳон иқтисодий форуми (ВEФ) доирасида Путин билан тез орада учрашишга умид билдирди. Шу билан бирга, у нефть нархи тушиб қолса, Украинадаги жанглар “зудлик билан тугашини” айтди.
Трамп ўзининг Украина бўйича махсус вакили Кейт Келлогга Украинадаги можарони 100 кун ичида ҳал қилишни буюрган. Нашрнинг аниқлик киритишича, Путин билан келишув тузиш Трамп сайловолди ташвиқоти вақтида тақдим этганидан анча мураккаброқ вазифа бўлади, шунинг учун унга 24 соатдан кўпроқ вақт керак бўлади. Бироқ АҚШ президенти Россия Украина можаросини ҳал қилиш бўйича келишувдан бош тортса, катта муаммоларга дуч келишини таъкидлади.
Трамп Украинага ёрдам беришни тўхтатди ва НАТОни Киевни қўллаб-қувватлаш учун кўпроқ маблағ сарфлашга чақирди.
Оқ уйнинг янги раҳбари ёрдам кўрсатиш янги маъмуриятнинг сиёсий мақсадларига мос келадими ёки йўқлигини аниқлаш учун бошқа давлатларга, жумладан, Украинага ҳам барча ёрдам дастурларини 90 кунга тўхтатиб туриш ҳақидаги буйруқни имзолади. Кейинчалик у Америка маъмурияти Киевга кейинги қурол етказиб бериш масаласини ўрганаётганини таъкидлади.
Бундан ташқари, Трамп Вашингтоннинг Шимолий Атлантика альянсидаги иттифоқчилари билан солиштирганда Украинага ёрдам учун номутаносиб сарфлаганидан норозилигини билдирди. АҚШ президентининг айтишича, альянс мудофаа харажатларини ЯИМнинг беш фоизигача ошириши ва номутаносибликни бартараф этиш учун молиявий юкнинг катта қисмини ўз зиммасига олиши керак.
“Бу кулгили, чунки бу уларга кўпроқ таъсир қилади. Орамизда океан бор ва биз Украина учун НАТОга қараганда 200 миллиард доллар кўпроқ сарфладик”, деди Доналд Трамп.
Трамп иммиграция сиёсатини қаттиқлаштирадиган бир неча фармонларни имзолади.
Америка раҳбари иммиграция сиёсатининг кескинлашувига олиб келадиган бир қатор фармонларни имзолади, хусусан, АҚШнинг жанубий чегарасида фавқулодда ҳолат эълон қилди. Таъкидланишича, ушбу фармонлар Пентагонга чегара девори қурилишини якунлаш имконини беради.
АҚШ президенти “қонуний иммиграциядан қулай” эканини айтди, бироқ у Байденнинг Лотин Америкасида яратган иммиграция идораларини ёпишга қарор қилди, бу эса мигрантларнинг мамлакатга қонуний киришини осонлаштирди.
Шунингдек, Америка фуқаролигини туғма ҳуқуққа эга бўлиш имкониятини ҳам чеклаган. Федерал агентликларга энди АҚШда туғилганларга тақдим этиладиган ҳужжатларни бериш тақиқланади. Бу ноқонуний муҳожирларнинг фарзандларига, шунингдек, Қўшма Штатларда вақтинча бўлган чет элликларнинг фарзандларига таъсир қилади.
Бундан ташқари, АҚШ Ички хавфсизлик департаменти ҳуқуқ-тартибот идораларининг ноқонуний муҳожирларни иммиграция судининг қарорини талаб қилмайдиган “тезлаштирилган тартиб” асосида депортация қилиш ваколатини кенгайтирди. Трамп, шунингдек, черковлар ва мактабларга бир қатор иммиграция рейдларини ўтказишни буюрди, гарчи бу жойлар илгари «ҳимояланган» бўлса ҳам.
“Жиноятчилар ҳибсга олинмаслик учун энди Америка мактаблари ва черковларида яширина олмайди. Трумп маъмурияти жасур ҳуқуқ-тартибот идораларининг қўлларини боғламайди, аксинча, уларга соғлом фикрни ишлатишга ишонади” АҚШ Ички хавфсизлик департаментининг ходими.
Трамп АҚШ ҳудудини кенгайтириш операциясини қандай бошлади?
Америка раҳбари Америка Қўшма Штатлари тез орада анча йирик давлатга айланиши мумкинлигини таъкидлади. Трамп Дания бош вазири Метте Фредериксенга қўнғироқ қилиб, Гренландиядан воз кечишни талаб қилган. Манбаларга кўра, Трампнинг Фредериксен билан суҳбати “жуда ёмон” ўтган, чунки АҚШ президенти тажовузкор бўлган ва Даниянинг ҳамкорлик бўйича таклифларидан ҳеч бирини қабул қилмаган. Бироқ, Оқ уй раҳбарининг ўзи АҚШнинг Гренландияни қўлга киритиш имкониятини юқори деб баҳолади.
“Менимча, биз буни оламиз. Гренландия халқи биз билан бирга бўлишни хоҳлашига ҳам ишонаман”, деган Доналд Трамп.
Трамп, шунингдек, Канадани Американинг 51-штатига айлантириб, АҚШни шимолга қараб кенгайтириш ниятида. Президент Канадаликларга жуда жиддий солиқ имтиёзлари ва мамлакатга қўшилишга рози бўлиш эвазига ҳеч қандай савдо таърифлари бўлмаслигини ваъда қилди.
Америка раҳбарининг айтишича, Қўшма Штатлар Панама канали устидан назорат ўрнатади ва Мексика кўрфази Америка кўрфази деб ўзгатирди.
Трамп АҚШда гендер хилма-хиллигини иккига камайтирди.
Трамп Қўшма Штатларда фақат аёл ва эркак жинсини тан олиш ҳақидаги фармонни биринчилардан бўлиб имзолади.
“Қўшма Штатларнинг сиёсати икки жинсни, эркак ва аёлни тан олишдир. Инсоннинг жинси ўзгармасдир ва асосий ва инкор этиб бўлмайдиган ҳақиқатга асосланади”, деди Доналд Трамп
Америка раҳбари, шунингдек, Қўшма Штатлардаги хилма-хиллик, тенглик ва инклюзия (ДEИ) сиёсатини бекор қилиб, уни камситиш деб атади. У ДEИ учун масъул бўлган барча ходимларни пуллик таътилга қўйишни ва охир-оқибат ишдан бўшатишни буюрди.
Трамп миллиардер Илон Маск раҳбарлик қиладиган ҳукумат самарадорлиги департаментини яратиш ҳақидаги фармонни имзолади. Тадбиркор тайинланган вазифани бажарадиган тахминан 20 кишидан иборат тузилмани олади.
АҚШ президенти ТикТок иловасини АҚШда блоклашни 75 кунга кечиктирди. Ушбу чора Трамп маъмуриятига иловани блокламасдан АҚШ миллий хавфсизлигини ҳимоя қила оладиган ушбу масала бўйича тегишли ҳаракат йўналишини аниқлаш имконини беради.