Ҳозирда учинчи синф ўқувчиларига дарс бераман. Синфимда 20 нафар бола бор. Уларнинг бири-бириникини такрорламас ўз дунёси ва характери бор. Имкон қадар уларнинг исмини бирма-бир айтиб чақираман. Чукни бу ўқувчи наздида унга бўлган эътибор.
Аслида, ўқувчиларим билимли, қобилиятли болалар. Улар берилган топшириқларни имкон қадар пухта тайёрлашга ҳаракат қилишади. Аммо, тан олиш керак, баъзида шеър ёдлашга ёки мисол-масалалар ечишга қийналишади. Берилган топшириқни чала бажариб келишади. Шундай кезларда имкон қадар дарсдан сўнг олиб қолиб алоҳида шуғулланаман. Агар бу каби ҳолат қайта-қайта такрорланса ота-онасини дарс кузатувига таклиф қиламан. Фарзандининг ўзлаштириши ва дарсдаги фаоллигини кўрган ота ёки она боласига алоҳида эътибор билан қарайди. Шу боис ўқувчиларим келажаги учун ҳам ҳар доим ота-оналар билан ишлашга алоҳида эътибор қиламан.
Беш бармоқ баробар эмас, деганларидек, болалар ҳам бир хил эмас. Бири айтган гапингизни бирдан уқади. Бири қайта-қайта тушунтиришдан сўнг, баъзиларининг эса ўзлаштириши суст. Болага фикрини эркин баён қилишга имкон берилмас экан, унда вақт ўтган сари камчиликлар кўрина бошлайди. Тортинчоқ, уятчан бўлиб қолади. Шунинг учун ҳам болага эркинлик керак.
Мисол учун, болалардан шеърни тушунишни эмас, ёдлашни, ифодали ўқишни талаб қиламиз. Аслида шеър, бу – тушуниш дегани. Бугун болаларни ифодали ўқишга ўргатяпмизу, шеърнинг маъносини тушунтириб беришга ўргатолмаяпмиз.
Аксарият болалар дарсларини телефондан фойдаланиб қилади. Агар бола кўп китоб ўқиса, унинг нутқи ривожланади. Балки ҳар қандай даврада фикри нотўғри бўлиб қолишидан уялмайди. Шу боис болаларни кўпроқ китоб ўқишга жалб қилишимиз зарур. Албатта, бу бир ўқитувчининг зиммасидаги вазифа эмас. Ота-она билан ҳамкорликда қилинадиган муҳим вазифалаардан биридир.
1-2 синф болаларида қўрқув ҳисси кучли бўлади. Бундай болалардаги қўрқувни енгиш учун уларнинг бошини, елкасини силаб, пешонасидан ўпиб, қўлларидан ушлаб далда бериш лозим. Қаттиқ гапирсангиз ёки қатъий жазо қўлласангиз баттар қўрқиб қолишади. Қўрқув билан олинган билим узоққа бормайди. Тез эсдан чиқиб кетиши мумкин. Бола ўзи қизиқиб дарсга киришса, уй вазифаларини бажарса, ютуқ — ўшаники.
Зилола Имомова,
Фарғона вилояти Бувайда туманидаги 42-мактабнинг бошланғич синф ўқитувчиси,
“Халқ таълими аълочиси” ва “Шуҳрат” медали соҳибаси