Мазкур қонуннинг 12-моддасида умумий белгиланган ёшни 5 йилга қисқартирилган ҳолда имтиёзли пенсия олиш ҳуқуқи белгиланган.
Шунингдек, бир гуруҳ имтиёзли фуқаролар (охирги иш жойидан қатъи назар) қонуннинг 7-моддасида белгиланган ёшни 5 йилга қисқартириб нафақага чиқиш ҳуқуқига эгадир. Жумладан, ногирон фарзандлари бўлган оналар уларни саккиз ёшгача тарбиялаган бўлса — иш стажи камида 20 йил бўлган тақдирда пенсия ёшини 5 йилга қисқартириши мумкин. Бундан ташқари, агар аёл ўгай ўғил ёки ўгай қизни 8 ёшгача камида 5 йил тарбиялаган бўлса, пенсия тайинланаётганда улар ҳам аёлнинг ҳақиқий фарзандлари ҳисобига киради.
Агар имконияти чекланган 8 ёшгача фарзанди бўлган аёл 5 йилга қисқартириш имтиёзидан фойдаланган ҳолда нафақа олиш учун ариза топширмоқчи бўлса, унда аёл фарзандининг ногиронлигини тасдиқлайдиган бир нечта ҳужжатларни илова тарзида тақдим қилиши лозим. Бола 8 ёшгача имконияти чекланган деб эътироф этилишини тасдиқловчи ТМК томонидан берилган тиббиёт хулосаси ёки ногиронликни белгилаш учун асос ҳисобланадиган касаллик бўйича даволаш-профилактика муассасасида ҳисобда турганлик тўғрисидаги маълумотнома ана шулар жумласига киради.
Бундан ташқари, ногирон боланинг онаси сифатида пенсия олиш ҳуқуқига эга бўлган аёл учун ёшга доир имтиёзли пенсия тайинлашда пенсия олиш ҳуқуқини берадиган иш стажига ҳар қандай иш стажи қўшиб берилади. Ходима мазкур фаолият турларини давлат томонидан ижтимоий суғурталанган ҳолда бажарган бўлиши лозим. Бу жараёнда “мулкчилик” ёки “хўжалик юритиш шакллари” деган йўналишларга ажратилмайди.
I гуруҳ ногиронини ёки 16 ёшгача ногирон болани парваришлаган, шунингдек, ўзгаларнинг ёрдамига муҳтож бўлган 80 ёшга тўлган кексага қараб туриш вақти пенсия тайинлаш учун зарур бўлган иш стажи ҳисобланади ва у фақат қараб турган ҳамда қаровга муҳтож бўлган фуқаро билан биргаликда яшаган шахслардан бирига қўшиб берилади.
Юқоридагилардан келиб чиқиб, ногирон боланинг онасида суғурталанган ҳақиқий иш стажи 7 йилдан кам бўлса ёки ногирон болага қараб турган даври билан биргаликда ҳисобланганда умумий иш стажи 20 йилни ташкил қилмаган тақдирда, уларнинг ижтимоий ҳимояси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади.
Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 7 апрелдаги 107-сон қарори 2-иловасига биноан ногирон фарзанди бор (бўлган) оналарга — 55 ёшга етганларида ёшга доир ижтимоий нафақаси тайинланади. Бунда фарзандининг ногиронлиги давлат тиббиёт муассасасининг тиббий хулосаси ёки Тиббий — ижтимоий эксперт комиссиясининг (ТИЕК) ногиронлик тўғрисидаги маълумотномаси билан тасдиқланган бўлиши лозим.
Бунда нафақа суммаси пенсия учун зарур бўлган иш стажига эга бўлмаган шахслар ва меҳнатга лаёқатсиз фуқароларнинг нафақаси миқдорида белгиланади.
Бундан аввал “Болалар пули” бола сонига қараб қай тартибда белгиланиши ҳамда октябрь ойида пенсия ва нафақалар қай тартибда берилиши ҳақида хабар берилганди.
Оламгир Абдиев