АҚШ қўшинлари Афғонистонни тарк этгандан сўнг мамлакатда турли ҳисоб-китобларга кўра, 85 миллиард долларлик қурол-яроғ қолдириб кетди. Россия мудофа вазири Сергей Шойгу ҳозирда “Толибон” Украина армиясидан яхши қуролланганини маълум қилган.
Вашингтон қурол ва техникадан ташқари кўплаб замонавий ҳарбий базаларни ташлаб чиққан. Бу базалар ҳам энди толиблар назоратида. Аммо ҳаракат айнан шу нуқтада бир қанча муаммога дуч келган. Улардан энг каттаси – звмонавий инфраструктурани бошқара оладиган кадрлар йўқлиги. Малакали инженер ва мутахассисларнинг кўпи Афғонистонни тарк этган. Шунинг учун “Толибон” маълум бир даврда йирик объектлардан фойдаланишни чет элликларга топширади. Бу жараён аллақачон бошланган. Жумладан, Кобул аэропорти Қатар ва Туркия ихтиёрига берилиши кутилмоқда.
Бундан ташқари мамлакатда яна бир муҳим нуқта бор – Баграм аэродроми. Баграм Кобулдан 60 километр узоқликда жойлашган шаҳар. Ўтмишда ундан Совет армияси ҳам, АҚШ қўшинлари ҳам кенг фойдаланган. АҚШнинг Афғонистондаги энг йирик базаси ҳам айнан Баграм аэродромида жойлашган эди. Ушбу иншоот қурилишида ҳамма нарса ҳисобга олинган: унда ҳаво ҳужумига қарши мудофаа тизими, бомбапана, ҳарбий госпиталь мавжуд. Энг муҳими у аҳоли яшаш пунктларидан узоқда жойлашган.
Ана шу аэродромдан энди Хитой фойдаланиши мумкин. Хитой варианти “Толибон” учун бир қанча омиллар туфайли муҳим.
Биринчидан, Хитой Афғонистонга катта инвестициялар киритиш ниятида. Толиблар базани тақдим этиш орқали Пекин билан алоқалардаги ишончни мустаҳкамлаши мумкин.
Иккинчидан, Пекиннинг Баграмдаги иштироки Кобул халқаро аэропортини ишга тушираётган Қатар ва Туркияни мувозанатга солиб туради.
Ўз навбатида Хитой ҳам аэродромдан фойдаланишдан манфаатдор. Базада ноёб технологиялар қолган ва бу Хитойга уларни ўрганишга имкон беради. Шунингдек, Пекин аэродромдан иқтисодий лойиҳаларини назорат қилишда таянч нуқта сифатида фойдаланади.
Хитой келажакда аэродромдан ҳарбий мақсадларда ҳам фойдаланиши мумкин. Сабаби Афғонистонда уни ҳамма ҳам қарсак чалиб кутиб олаётгани йўқ: унга қарши кучлар мавжуд. Уларга қарши курашда Баграм катта ёрдам беради.
Лекин расмий Пекин бу маълумотларни инкор қилмоқда. “Толибон” ҳам Афғонистонда хорижий кучлар иштирокига йўл қўймаслигини таъкидлаб келади. Катта эҳтимол билан Хитой ҳам Туркия услубини қўллаши мумкин – махсус кучлар ва хусусий ҳарбий компаниялар ёрдамида аэродром хавфсизлигини таъминлайди ва ундан ўз ҳарбий-сиёсий мақсадларини амалга ошириш йўлида фойдаланади.
Жаҳонгир Қўзиев